Kur’anda “İlâh, Rabb, Din, İbâdet” (I)

Bir diriliştir, Kur’anı Kerim. Umuttur ve mürşidi ahkâmdır,  gerçek akıllar için. Kur’anı oluşturan ve Kur’anda en çok geçen, ya da Kur’anın ana fikrini oluşturan sözcüklerin, neler olduğundan bahsetmek istiyorum bu yazımda.Kur’anın hikmeti ilahisi, nereden başlar ve hangi temellere dayanır. İşte sözlerinin temelini oluşturan muhkem terimler vardır,  kerimi ihlâsın sayfalarında. Anlamsızlığı anlama büründüren bu sözcüklerin, yaşamın içindeki yeri de vazgeçilmezdir.  Yaratılan her şeyin bir özü vardır, onu oluşturan kıstasları ve parçaları vardır. Toplumun tümlerini meydana getiren bölümleri olmadan, nasıl anlayabiliriz ki kendimizi ve toplumu oluşturan nitelik ve nicelikleri! İşte bizlerin hayatında önemli yere ve öneme sahip olan,”Kur’anı” oluşturan dört ana terim vardır.

“Geceden kalma nefsim nöbettte
Vedud’a aşık elim tövbede
Duygularımda bir esenlik var
Gözyaşlarıyla alnım secdede” A.GÜL

Bu terimler; “İlah, rab, din ve ibadettir.” Bu birbirini tamamlayan dörtlünün, insanın ruhunu ve bedeni bütünlüğüne etkisi azımsanmayacak kadar büyüktür.  Bilmeden tanımlayamayan beşeri akıl, incelemelerden ve araştırmalardan bu konularda vazgeçememiştir.

İlah nedir?

Kavramsal olarak baktığımızda; tapınılan mabut,  her şeyden farklı olan ve tek olan, ibadetlerin kendisine yapıldığı kutsallık, zahiri aklın ulaşamadığı, sevmekten ve aramaktan vazgeçemediğidir. Türkçede bu kavramı, Tanrı kelimesi karşılamaktadır. İtaat edilen ve kudret ve kuvvetinden dolayı ram olunandır. İslam’ın İlah’a yüklediği anlamında, kavramsal yani sözcük anlamından pek farkı yoktur. Birkaç ayrıntısı hariç, aynı anlamları taşımaktadır. İslam literatüründe İlah; tek olandır, tapılması gereken ve şüphe edilmeyen ve edilemeyendir. Ezeliyet  ve ebediyet çerçevesindeki, tek Mabudu- Celaldir. Yaratandır ve yarattığına kudreti yetendir. Lakin ilahın adı Allah’tır. Başka anlamlara ihtiyacı yoktur,  başka isimlere de. Onun sıfatları ve adları insanda hâlk olandır. Azimdir ve Rahmandır. Varlığın tek gerçeğidir. Yarattığı her şey, onun varlığının tecellisidir. Bu da Allah (c.c) varlığının kanıtıdır. Tek olan ilahtır. Başka bir ilah yoktur .”Lailahe illallah” ondan başka Tanrılara hayır der ve Kur’anı Kerim burada tartışılan konuya son verir.

“Aşktır Kalpleri Secde Ettiren
Hem Aklı, Hem Fikri Birden Bitiren
Geceye Gündüzü Sefer Ettiren
Asığı Aleme Kefen Giydiren” A.GÜL

İnsanoğlunun Halik’ından bu yana, inanma ve bir şeylere dayanma isteği, onu farklı ilahlara yönelmeye de itmiştir. Oysaki inandığını sandığı İlahlardaki tek amaçta, tek bir ilaha varmakta gizliydi. Kâbe’de ki putlara yapılan ibadetinde yapıldığı, büyük bir ilahları vardı zaten. Umutsuzluk ve çıkarların ve nankörlüğün ulaştırdığı nokta, başka ilahların varlığında aynı ilahı düşünmekten kaçamıyordu, ne yazık ki.

“Yedi göğün Rabbı, yüce Arşın da Rabbı kimdir?” (23/Mü’minûn, 86) “Eğer yerde ve gökte birden fazla tanrılar olsaydı, şüphesiz her ikisinin de düzeni bozulurdu. Demek ki Arş’ın Rabbı olan Allah, onların yakıştırdıkları sıfatlardan münezzehtir/uzaktır.” (21/Enbiyâ, 22)

“Rabb” nedir?

Hangi ilaha inanacağını insanın davranışları belirlemiştir.  Ama “Rabb” kavramı kime inanılacağı ve inanılması gerektiği kesin olarak ortaya koymuştur.”Rabb” sadece ve tek olan Allahtır, onun ismidir ve başka hiçbir varlığa verilemez. Rabb, kendine itaat edilecek olan, terbiye eden, ıslah eden, kudreti altındaki tüm varlıkların sahibi olan, olgunlaştıran, her şeyin yegâne sahibi olandır.  İlmine ve iradesine güvenilen ve sığınılandır. Yaratandır, nimetlerini yarattıklarının önüne serendir.

“Maşuk’u Yurdundan Hicret Ettiren
Mecnunu Çöllere Kimdi Götüren
Leyla İle Kimseye şifa Olmayıp
Zamanı Mekana Küstüren” A. GÜL

“Rab ismi Kur’anda 968 yerde geçer.” Kur’an-ı Kerim, besmeleden sonra “Hamd, âlemlerin Rabbı Allah’a aittir” cümlesiyle başlamaktadır. Kuranı kerim Allahın kitabı insanlığın ışığı olan kitap önce âlemlerin yaratıcı olana hamdle yani şükürle başlıyor. Şükretmeden başlamayın der gibi, her Kur’anı açtığımızda karşımıza çıkıyor. Tüm âlemlerin, bütün varlıkların asıl sahibi, maliki, yöneteni, bakıp gözeteni, koruyup ihtiyaçlarını gidereni, onlara dilediği gibi yön veren yüce güç sahibi Allah’a aittir. Kur’an, O’nun kelamıdır ve O yaratıp şekil verdiği insanları müjdeliyor, korkutuyor doğru yola davet ediyor. Çünkü O, âlemlerin Rabbi Allah’tır.

“İşte bu Allah’tır sizin Rabbiniz” Yani, ancak Allah olan, rabbiniz olabilir, deniliyor. “Rabbimiz Allah’tır deyip sonra da dosdoğru olanlar” (41/Fussılet, 30)