Şaka gibi ama gerçek!
Kalp krizi ve felç riskini azaltmak için kullanılan kolesterol haplarının (statinler) bir grup hastada koroner kalp hastalığı riskini yüzde 242 oranında artırabileceği belirlendi.
8 sene süren geniş kapsamlı ileriye dönük araştırmada göbek yağlanması (abdominal obesity) prevalansı oldukça yüksek olan 
kişilerden oluşan bir grupta koroner kalp hastalıklarının birincil korunmasında statin kullanımının etkileri araştırıldı (1).
Statinler, başlangıçta koroner kalp hastalığı (KKH) bulunmayan toplam 2959 katılımcından, 270’ ine (%9.1) verilmişti.
Geri kalan katılımcılara kıyasla başlangıçta statin kullanan bireylerde metabolik sendrom (MS) öğeleri anlamlı biçimde daha yüksek olmasına karşılık, apolipoprotein B daha düşük, HDL-kolesterol ve LDL-kolesterol düzeyleri benzer bulundu, sigara içicilik oranı daha düşüktü.
Kadınlar ayrıca daha yüksek fibrinojen ve lipoprotein[Lp](a)’ya sahipti.
Ayarlanmış Lp(a) konsantrasyonları statin ilacı kullanımıyla özellikle erkeklerde ilişkili bulundu.
Cinsiyet, yaş kategorisi, statin kullanımı statüsünde değişiklik yönlerinden katmanlanmış olan 381 KKH vakasının Kaplan-Meier analizinde, statin almayanlara göre alanlarda giderek ayrılan eğriler sergilediği görüldü.
Geleneksel risk faktörleri için ayarlandıktan sonra, yeni KKH gelişmesi riski statin alanlarda yüzde 242 daha fazla bulundu; bu, erkeklerde MS statüsünden bağımsızdı.
Araştırmacılar bu sonuçları, MS veya artmış enflamasyonu olanlara birincil koruma için verilen statinlerin koroner kalp hastalığı riskini yükseltebileceği; bunun da statinlerin, oto-immün aktivasyon olsun veya olmasın, Lp(a)’yı modifiye edici etkilerine bağlı olabileceği şeklinde yorumluyorlar.
Lipoprotein (a) enflamasyonu artırıyor
Lipoprotein(a) ya da kısaca Lp(a), LDL-benzeri bir partikülle beraber apolipoprotein a veya kısaca apo(a)’ dan oluşur.
Apo(a), LDL-benzeri partiküldeki ApoB’ ye kovalen bağlıdır.
Lp(a)’ nın fizyolojik ve vasküler etkileri tam olarak bilinmiyorsa da bunun insanlarda arterin intima tabasına girebileceği (2), hayvanlarda ise tromboz, enflamasyon ve köpük hücre oluşumunu teşvik edebileceği gösterilmiştir (3, 4, 5).
Orta veya yüksek kardiyo-vasküler hastalık riskine sahip olanlarda Lp(a) yüksekliği için tarama yapılması da tavsiye edilir. (6).
Statinler diyabete yol açıyor
Statinlerin diyabet riskini artırdığını gösteren pek çok çalışma var (7, 8).
Kısa adı TARF (Turkish Adult Risk Factor) olan ve ülkemizde yapılan çalışmada da, statin kullananlarda tip 2 diyabet ve metabolik sendrom risklerinin arttığı gösterilmiştir (9).
Kardiyo-vasküler olaylar, statinlere bağlı diyabet gelişenlerde non-diyabetik kontrol grubuna göre daha yüksektir.
Statinler Lp(a)’ yı modifiye ediyor
Statinler, Lp(a) seviyelerini etkilemeyebilir veya artırabilirler ki bu çoğu zaman doza bağlıdır.
Lp(a)’ nın, aynı kişide başlangıca göre statinlere cevap olarak ortalama yüzde değişimi takip edildiğinde, Lp(a)’ da tutarlı bir artış olduğu görülür.
Statinlere bağlı Lp(a) seviyelerinin artışı ve bununla ilişkili koroner kalp hastalığı riskinin “artmış düşük dereceli enflamasyonu” olan kişilerle sınırlı olduğu kabul edilebilir.
Statinlerin uzun süre verildiklerinde apo(a) proteolizine sebep olabileceği bildirilmiştir.
Kardiyo-vasküler risk artışı, permabilite-glikoprotein transport sisteminin (permeability-glycoprotein transport system), statinlerle inhibisyonu yoluyla, Lp(a)’ nın apo(a) glikoproteinlerine karşı antikorlarla etkileşimiyle ilgili olabilir.
Permabilite glikoproteini (P-gp), hücrelerden ilaçların dışarı atılmasına aracılık eder ve vücudu yabancı maddelere karşı koruyucu bir mekanizmadır.
Lp(a) riski nasıl artırabilir?
Lp(a)’ nın diyabet ve KKH riskini artırması iki yolla olabilir:
BİR: Lp(a) yüksekliği pro-enflamatuar olduğu için doğrudan diyabet ve KKH riskini artırabilir.
İKİ: Lp(a) düşük olsa da risk artabilir: Lp(a) bir antijen ve apoA-I veya adinopektin bir antikor olarak bir “immün-kompleks” oluşturur ve bu immün-kompleksler pro-enflamatuar durumla ilgili olarak diyabet veya KKH’ na sebep olabilirler.
Lp(a)’ nın düşük bulunmasının sebebi immün-kompleksteki Lp(a)’ nın ölçülememesindendir.
Bu immün-kompleksler tirotropin veya kreatinin gibi diğer proteinlerin de antijen gibi davranmasına yol açabilir (1).
Gelelim neticeye
BİR: Statin lobisinin toz kondurmadığı statinler hiç de öyle masum ilaçlar değil.
Statinlerin, koroner arter kalsifikasyonuna sebep olabileceği, mitokondri toksini gibi davranarak kalp kası ve damar fonksiyonunu bozabileceği de biliniyor (10).
İKİ: Ülkemizde erişkinlerde abdominal obezite, metabolik sendrom ve diyabet prevalansları yüksektir.
Statinlerin, bu artmış enflamasyon bulguları olan grupta koroner kalp hastalığı riskini artırabileceği de dikkate alındığında bu kişilerde statin tedavisinin tehlikesi açıktır.
ÜÇ: Statinler, öyle kolesterolü her yüksek olana rastgele yazılacak ilaçlar değildir; bunlardan fayda yerine zarar görecek alt gruplar vardır ve kaş yapayım derken göz çıkarmak mümkündür.
Kaynaklar
2. http://atvb.ahajournals.org/content/17/5/905.short
3. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0009912003002595
4. http://circ.ahajournals.org/content/96/8/2514
5. http://circ.ahajournals.org/content/96/8/2514
6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20965889
7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22884288
8. http://link.springer.com/article/10.1007/s11606-015-3335-1
9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20116212
10. http://informahealthcare.com/doi/abs/10.1586/17512433.2015.1011125
