Ülkemizde, halk arasında kolesterol hapı olarak bilinen statinlerin yan etkilerinin neler olduğunu, hangi sıklıkta görüldüğünü, önemlerini ortaya koyan yayınlanmış ciddi bir araştırmaya rastlayamadım.
Var da benden s
aklanıyorsa, bilemem.
Elimizde yan etkilere ait kendi verilerimiz olmadığı hâlde, bu ilaçlar topluma “dünyanın en emniyetli ilaçlarından biri” olarak tanıtılmaya devam ediyor.
Neye dayanılıyor, neye güveniliyor bilemiyorum.
Amerika ve Avrupa ülkelerinde yapılan çalışmalara güveniliyorsa onlardaki neticeler statinlerin hiç de öyle söylenildiği kadar “mâsum” olmadıklarını gösteriyor.
Bu sınıf ilaçları kullananların “yüzde 18’ inde” diyabetten hafıza kaybına, iktidarsızlıktan katarakta, kas hasarından karaciğer yetersizliğine kadar onlarca yan etki görülüyor (1).
Hastaların yüzde 4’ ü yerinden bile kalkamaz oluyor
Tüm dünyada milyonlarca insan tarafından kullanılan bu ilaçların en sık çok rastlanan yan etkilerinin başında da kaslarla ilgili olanlar geliyor.
Gözleme dayalı araştırmalarda statin kullananların “yüzde 10-15’ inde” hafif ağrılardan kas erimesine (rabdomiyoliz) kadar giden kaslarla ilgili şikâyetler ortaya çıktığı bildiriliyor (2).
Fransa’ da, yüksek doz statin kullanan hastalarda ilacın kaslar üzerine olan etkilerinin incelendiği, 7 bin 924 hasta üzerinde yapılan ve kısa adı PRIMO olan araştırmada, genel olarak hastaların 832’ sinde (yüzde 10.5) ortalama olarak tedaviye başlandıktan bir ay sonra kaslarla ilgili şikâyetlerinin (ağrı, zayıflık, acı, kramp) ortaya çıktığı görülüyor (3).
Bu hastaların 315’ inin (yüzde 38) günlük aktiviteleri sırasındaki “hafif egzersizleri bile yapamadıkları”, 31’ inin (yüzde 4) ise “yatağa bağımlı veya çalışamayacak duruma geldikleri”, kaslar üzerine en az etkisi olan statinin fluvastatin olduğu anlaşılıyor.
Gene Fransa’ da yapılan bir araştırma da statin kullananların yüzde 10 kadarında kas semptomları görüldüğünü, bu hastaların yüzde 30’ unun bu sebeple ilaçlarını kestiğini ortaya koyuyor (4).
Hastaların yüzde 87’ sinin ağrı, yüzde 62’ si sertlik, yüzde 67’ si kramp, yüzde 55’ i ise kas zayıflığı veya egzersiz sırasında kuvvet kaybından yakınıyor.
Hastaların yüzde 38 kadarı semptomlarının mutat günlük aktivitelerini bile engellediğini, yüzde 42’ si ise günlük hayatlarının bozulduğunu bildiriyor.
Her üç hastadan birinde kas şikâyetleri ortaya çıkıyor
USA’ da 10 bin 138 kişi üzerinde yapılan ve kısa adı USAGE olan çalışmada 2 bin 935 hastada (yüzde 29) statin alırken kas ağrıları ortaya çıktığı veya kötüleştiği ve 1.516 kişinin de kas ağrısı yüzünden en azından bir sefer ilacı bıraktıkları belirleniyor (5).
Kas belirtileri için kadın olmak, hipotiroidi, böbrek veya karaciğer bozukluğu, alkol kullanma, çok fazla greyfurt suyu içme, ileri yaş ve başka ilaçların da kullanılıyor olması başlıca risk faktörleri olarak gösteriliyor.
Araştırmanın ortaya koyduğu en önemli sonuçlardan biri de statinlerle beraber CYP450 enzimini inhibe eden ilaçlar kullanılmasının yan etki riskini ciddi şekilde artırması.
Kaslarla ilgili bu şikâyetler, statinlerin ko-enzim Q10 yapımını azaltmasıyla açıklanıyor ve bu belirtilerin hastalara ko-enzim Q10 verilmesiyle önlenip önlenemeyeceği konusundaki çalışmalar hâlen sürüyor.
Gelelim neticeye
Kalp-damar hastalıklarından ve bunların komplikasyonlarından korunmanın en önemli unsurlarından birinin “hareket” olduğu dikkate alındığında statinlerin kaslar üzerine olan etkilerinin ne kadar mühim olduğu da daha iyi anlaşılır.
Her gün mutlaka düzenli hareket etmesi, egzersiz veya spor yapması tavsiye edilen hastalara kas faaliyetlerinin bozulmasına yol açma riski olan bir ilacı vermek pek akıl kârı görünmüyor.
Allah “Yürü ya kulum” diye emrediyor bize, “Hapı yut ya kulum” diye değil, ne dersiniz.
KAYNAKLAR
1. http://www.bmj.com/content/347/bmj.f6123
2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21342078
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16453090
4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22748604
5. http://www.lipidjournal.com/article/S1933-2874(13)00306-1/fulltext#sec3
