Sahte araştırmalara dayalı kalp kılavuzunun sadece İngiltere’ de her sene 10 bin kişinin ölümüne yol açtığını iddia eden uzmanlar (1), bir adım daha ileri giderek Avrupa’ da bu yüzden hayatını kaybeden insanların sayısını hesapladılar.
Graham Cole ve Daniel Francis’ in European Heart Journal (EHJ) isimli tıp dergisinde yayınlanan “Research failure can result in lost lives” başlıklı makalelerine göre ortaya çıkan rakam in
anılır gibi değil (2).
Hesaplamalar, hatalı kılavuzdan dolayı 5 senede ölenlerin sayısının 800 bin, evet yanlış okumadınız “sekiz yüz bin” olduğunu gösteriyor.
Hatalı kılavuz yüzünden sadece Avrupa’ da 5 senede 800 bin kişinin öldüğünün iddia edilmesini Forbes dergisi okuyucularına “Tıp mı toplu katliam mı?” başlığıyla duyuruyor (3).
İki araştırmacı bu yazılarında, Avrupa Kardiyoloji Derneği’nin (ESC) en gelişmiş ve modern tavsiyelerini barındıran kılavuza karşı çıkmaya cesaret edemeyen ve kılavuza uymadığı için cezalandırılabileceklerini düşünen doktorların açmazlarını değerlendiriyor.
Makale, kılavuz araştırmanın güvenilmez olduğu anlaşıldığında geri çekilmiş olsaydı bu 800 bin kişiden 400 binden fazlasının hayatı kurtulmuş olabileceğini ileri sürüyor.
Bu arada Cole ve Francis’ in yazıları EHJ tarafından bugüne kadar alışık olunmayan bir tarzda yayından çıkarılıyor.
Yazının başlığı halen durmasına rağmen yazının neden çekildiği hakkında sitede hiçbir açıklama yer almıyor.
EHJ’ nin editörü, Forbes’ ten Larry Husten’ e makalenin bilimsel bildirimler ihtiva ettiği için hakem heyetinden geçmesi gerektiğini ama bunun yapılmadığını, yazarlarına bilgi verildiğini, makalenin en kısa zamanda değerlendirileceğini ve hiçbir sonucun engellenmesinin mevzubahis olmadığını açıklıyor (3).
Poldermans’ ın sahtekârlığı 20011’ de ortaya çıktı
Perioperatif Bakım Kılavuzu’ nu hazırlayan komitenin de başı olan Hollanda’ nın kardiyo-vasküler tıp alanındaki tanınmış araştırmacılarından Don Poldermans bilimsel suiistimal yaptığı gerekçesiyle Erasmus Tıp Merkezi’ nden kovuluyor (4).
Merkezden yapılan açıklama şöyle:
“Araştırma için veri toplarken dikkatsiz davrandığı… Bir çalışmada yazılı izin olmadan hasta verilerini ve uydurma verileri kullandığı; güvenli veriler ihtiva etmediğini bildiği iki raporu konferanslara gönderdiği anlaşılmıştır.”
Poldermans, komitenin bu kararını kabul ettiğini, pişman olduğunu ama bunları “istemeden” yaptığını bildiriyor ama bazı araştırmacılar Poldermans’ ın bu perioperatif çalışmalarından senelerdir şüphe duyduklarını söylüyorlar.
Poldermans, 2009’ da New England Journal’ de (NEJM) yayınlanan araştırmasında Medtronic, Novartis ve Merck’ ten danışmanlık parası ve Novartis’ ten hibe desteği aldığını bildiriyor (5).
Poldermans’ ın, Heart’ da yayınlanan makale ile İngiltere’ de 10 bin kişinin ölümüne yol açtığı (6) iddia edilen araştırmasına aslında ilk eleştiri 2005’ de gelmişti.
JAMA’ daki makalede, “faydası sebebiyle zamanından önce sonlandırılan randomize kontrollü çalışmalara şüpheyle yaklaşılması gerektiği” ortaya konuyor (7).
Bu arada, Türk Kardiyoloji Derneği tarafından büyük takdir gören JUPITER’ in de “müthiş faydası sebebiyle” erken bitirilen çalışmalardan olduğunu hatırlatmak isterim.
2008’ de yayınlanan bir metaanalizde de kalp-dışı cerrahi girişimlerde perioperatif beta-bloker kullanılmasını haklı çıkaracak yeterli veri olmadığı belirlenmiş ve ACC/AHA kılavuz komitelerinden yeterli delil elde edilene kadar tavsiyelerini yumuşatması istenmişti (8).
Avrupa Kardiyoloji Derneği neden geç uyanıyor?
Aslında Poldermans’ ın kendisi tarafından da kabul edilen sahtekârlığı ortaya çıktığında hem NEJM’ deki araştırmanın yayından çıkarılması ve hem de ESC’ nin kılavuzunu hemen geri çekmesi doğru olurdu.
Ama öyle olmadı, araştırma NEJM’ de hâlâ duruyor.
ESC ise skandaldan ancak iki sene sonra şu uyarıyı yayınlıyor (9):
“Amerikan Kardiyoloji Koleji (ACC), Amerikan Kalp Derneği (AHA) ve Avrupa Kardiyoloji Derneği, Perioperatif Bakım Kılavuzu’ nun güncellenmiş versiyonunu tamamlamak için çalışıyor.
Komitemiz, mevzu ile alâkalı onaylanmış tüm çalışmaları dikkatle analiz ediyor; uygun yeni araştırma ve metaanalizleri delil değerlendirmelerine dâhil ediyor.
Aradaki zamanda, şu anki ortak fikrimiz kalp-dışı ameliyat yapılacak hastalara rutin olarak beta-bloker başlanmaması, her hastanın doktoru tarafından durumuna göre dikkatle değerlendirilmesidir.
Beta-blokerler gerçekten zararlı mı?
Perioperatif dönemde beta-bloker kullanımının herkes için zararlı olduğunu söylemek hiç de doğru değil.
Beta-blokerler, ağır bir kalp sorunu olanlarda işe yararken, böyle bir sorunu olmayanlarda ölüm ihtimalini artırdıkları için, herkese değil ciddi bir kalp hastalığı olanlara verilmelidir (10, 11).
ESC’ nin işi çok zor
BİR: Yeni kılavuzda öncekindeki tavsiyelerini geri çekerse en azından iki seneden beri perioperatif beta-bloker yüzünden ölenlerden sorumlu olmuş olacak.
İKİ: Kılavuzdaki tavsiyelerini muhafaza ederse sahtekârlık yaptığını kendi de kabul eden, işinden kovulan bir yazarın araştırmalarına değer vermiş olacak.
ÜÇ: Sahte araştırmalara dayalı kılavuz değiştirilmezse birçok günahsız insanın ölümüne sebep olmaya devam edecek.
Gelelim neticeye
Allah ESC’ nin yardımcısı olsun deyip kılavuzlar hakkındaki görüşlerimi özetleyeyim:
BİR: Bir alandaki güncel bilgileri derleyen kılavuzlara karşı değilim; bunlar özellikle mevzu ile doğrudan ilgili olmayanlar için faydalı olabilir.
İKİ: Kılavuzlar mutlaka uyulması gereken metinler olarak görülmemeli ve “dayatılmamalıdır”; bunlar sadece birer “başvuru kaynağıdır”.
ÜÇ: İlaç endüstrisinin katkısı olan kılavuzlara (yani tüm kılavuzlara!) “şüphe” ile yaklaşılmalıdır.
KAYNAKLAR
1. http://heart.bmj.com/content/early/2013/07/30/heartjnl-2013-304262.abstract
2. http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/35/3/131.full
3.http://www.forbes.com/sites/larryhusten/2014/01/15/medicine-or-mass-murder-guideline-based-on-discredited-research-may-have-caused-800000-deaths-in-europe-over-the-last-5-years/
5. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199912093412402
6. http://heart.bmj.com/content/early/2013/07/30/heartjnl-2013-304262.abstract
7. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=201802
8. http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(08)61560-3/abstract
9. http://eurheartj.oxfordjournals.org/content/34/44/3460.full
