Transgenik çeşitleri geliştiren bir araştıcının, kesme çiçek konusunda ilginç bir yakaşımı var: “Gıda üretimine yönelik bir firma olarak, halkın sürdürülebilir bir ruh sağlığına sahip olabilmesi için onların hayatlarına bir renk katma amacıyla bu sektöre girdik”. İşin ticareti tarafı sanki ikinci plana itilmiş. Bu konudaki gelişmeler biraz beklentiyi ötelere taşımışa benziyor. Çünkü değişikliği – yeniliği seven insanoğlunun farklı renkte çiçeklere ilgisi karşısına “GIDA” dışı bu transgenik ürün tüm dünya çiçek pazarına girerken Türk kesme çiçek üretici – ihracatçısının olaylara uzak kalmaması gerekir.
Türkiye’de kesme çiçek olarak en çok karanfil, glayöl, gül ve nergis üretilmektedir. Fakat bunların ihracatı ciddi rakipler nedeniyle sınırlı kalmaktadır. Bu nedenle yetkililer, ürün çeşitlendirmeyi, uluslararası pazarlarda fiyatları daha yüksek olan glayöller, orkide gibi türlere yönelmeyi, yeni çeşitler geliştirerek rekabet gücümüzün artırılmasın önermektedirler. Hatta bu konuda Ziraat Fakülteleri ile işbirliği yapılmasının ürün çeşitlendirme çalışmalarını olumlu olarak etkileyeceği düşünmektedir. Ayrıca, bu geleneksel olmayan ihraç pazarlarının yakından incelenmesi ve bu ihracat artışının sürdürülmesine yönelik stratejilerin geliştirilmesini planlamaktadırlar. Özellikle ıslahçı hakları yasasının 2006 yılında işlerlik kazanmasından sonra tescili başkasının üstüne olan çeşitlerin royalitesiz ticareti imkânsız hale gelmiştir. Bu durumda süs bitkilerinin ıslah çalışmalarına daha farklı – yapıcı yaklaşmak gerek. Gelişmiş ülkelerde Ziraat Fakültelerinde yüksek lisans tezlerinin %80’ni direk olarak piyasaya yönelikken, Türkiye’de söz konusu oranın %10’ların altında olması, bu konuda stratejik bazı atılımlarda geç kalınmaması gerektiğini de ortaya koymuştur.
35 – 40 milyon US$’lık payla Türkiye’nin, toplam 50 milyar dolar tüketim hacmine ulaşan dünya kesme çiçek pazarında adı geçmeyeceği bir gerçektir. Floristik ve ekolojik zenginliği, tüketim noktalarına yakınlığını göz önünde bulundurulursa, ülkemizin katma değeri yüksek bu alt sektörden yeterince yararlanabileceğini beklenebilir. Fakat bu konuda darboğaz, tescilli ve albenisi olan çeşitlerin üreticilere sunulmasıdır. Özellikle bitki ıslahçı haklarının kabulünden sonra royalite sorunu ile karşılaşan Türk üreticisinin ürün gamındaki zenginlikten yararlanma şansını kullanması bir seçenektir. Aslında Türk müteşebbislerinin alıştığı ürünü değiştirme konusunda pek istekli olmadığı bilinmektedir. Fakat dünya değişiyor, kesme çiçek piyasası, kendine özgü bir tüketim psikolojisinde yeniliklere alabildiğine açıktır.
Şimdi dünya çiçekçilerinin bu konularda neler yaptıklarına bir göz atalım: 10 milyar US$lık gül piyasasında pazar payını artırmak isteyen bir Avustralya firması mevcut sarı, kırmızı ve beyaz gül renklerine albenisi yüksek başka bir renk arzular. Ve gen teknolojisi ile bu iş başarılır. Doğal olarak gül mavi pigment üretemediğinden, buna olanak verecek bir yabancı genin transferi ile bu sorunu çözmüştür. Firma transgenik kesme çiçekçilikte başka bir türde 12 yıldır hizmet vermekte olduğundan, olayın ticari üstünlüğünün bilincinde idi. Bu nedenle mavi gül konusunda bir Japon gen teknoloji firması ile ticari partnerliğe gitmiş, ürünü elde etmiş ve biyogüvenlik işlemlerine başlamıştır.
Kesme çiçekçilikte gen teknolojisi çalışmaları bütün dünyada hızla devam etmekte ve özellikle çarpıcı renk eldesi, uzun raf ömrü, farklı koku, soğuğa dayanıklılık gibi karakterlere odaklanmıştır. Piyasaya sürülen başka bir ürüne de değinmekte yarar olsa gerek: karanlıkta ışıldayan transgenik gül. Burada konuyu cazip kılan başka bir husus AB’nin de transgenik kesme çiçek ithalatına izin vermesidir.
İşte Türk kesme çiçek üretici – ihracatçılarının, henüz biyogüvenlik yasasının mecliste olduğu şu günlerde, konu ile ilgilenerek, en azından potansiyel partnerlerlerle bir an önce temasa geçmesi rekabet açısından çok önemlidir. Bu konuda karar mercileri de olaya eğilmede geç kalmamalarıdırlar. Çükü:
1:Pakistan hükümeti, ücretsiz olarak kendi tohumculuk firmalarına dağıtmak üzere pamuk zararlılarına dayanıklılı biyotek ürün geliştirmek amacıyla bir gen (Cry3) satın almıştır;
2:Brezilya ülke için bir uluslar arası tohumculuk firmasına bir biyogen (transgenik) soya çeşidi sipariş etmiştir.
