Binlerce kelimelik sözlüğün hayat bulması için gerçek bir adanmışlık örneğinin sergilendiği film; Simon Winchester’ın 1998 yılında yayımladığı “The Surgeon of Crowthorne” isimli kitabından uyarlanmıştır.
2019 yapımı biyografik bir filmde, “Deli ve Dahi” eserin tüm hakları 1999 yılında Mel Gibson tarafından satın alınsa da beyazperdeye uyarlanması 20 yıl gibi uzun bir zaman sonrasında gerçekleşmiştir. İki sıra dışı karakterin yollarının kesiştiği gerçek bir hikâyeye dayanan konusuyla bir dönem filmidir.
Orijinal adı “The Professor and the Madman” olan filmin yönetmeni İran asıllı Farhad Safinia‘dır. Usta oyuncular Mel Gibson ve Sean Penn başrolü paylaştığı yapımda zaman 1870’lerin ortası, mekân ise Britanya’dır. Ülkenin dünyaca ünlü üniversitesi Oxford’un yönetim kadrosunun İngiliz dilini kayıt altına almaya karar vermesini konu alan filmde, çetin ve uzun süreceği tahmin edilen görevi üstlenebilecek yetkinlikte birinin arayışı ve devamındaki gelişmeler anlatılmaktadır.
“Bir sözlük yazmak ne kadar zor olabilir ki?” diye düşünülebilir. Ancak yapılması amaçlanan iş sadece sözcüklerin harf sırasına göre sıraya dizilmesi değildir. Dildeki tüm sözcüklerin kökleri, anlamları ve tarihçeleriyle tasnifi planlanmaktadır. Bu boyuttaki bir proje için lider bulmanın kolay olmayacağı tahmini doğru çıkar. Uzunca bir süre bu göreve talipli çıkmaz.
İskoçyalı James Murray (Mel Gibson) görevi üstlenmek istediğini beyan ettiğinde Oxford Üniversitesi Mütevelli Heyeti mensupları Murray’in dil konusundaki olağanüstü yetkinliğini, kültürel birikimini ve bildiği sayısız dili duyduklarında neredeyse küçük “dil” lerini yutacak gibi olurlar. Şaşkınlık ve gıpta dolu bakışlara rağmen; üniversite diploması olmayan Murray’a, çeşitli çıkar çatışmaları ve kurum gelenekleri öne sürülerek önce olumsuz yanıt verilir. Uzun bir değerlendirme toplantısının sonunda; otodidakt kişiliğe sahip sıra dışı bu karakter oy çokluğu ile göreve atanır. Oy birliğinin oluşmasına engel olan üyeler, kendilerince bazı sebeplerle film boyunca sözlüğün oluşma çalışmalarını aksatmak çabası sergileyerek izleyicideki heyecan unsurunu tetikte tutan faktör olurken Murray kendisini bekleyen zorlu süreci şahsına münhasır tekniğiyle çözmeye çalışır.
Bir anlamda iğneyle kuyu kazmak olan bu çalışma, ülke genelinde büyük çapta ilgi görür. Zaman içerisinde çalışmaya destek veren birçok gönüllü belirir. Ancak tüm bu gönüllüler içinde biri vardır ki o bambaşkadır. İlk etapta gönderdiği 10.000 adet kelimeyi kapsayan çalışması, çözülmenin eşiğine gelen proje ekibi için can suyu vazifesi görür. “Arz etmek” kelimesinde tıkanarak günlerce ilerleme kaydedemeyen ekip 10.000 kelimenin içinde “arz etmek” i görünce adeta bayram eder.
Projeye katkı sağlayan bu gönüllü özel biridir. Amerikalı eski bir asker ve bir cerrah olan gönüllünün adı; William Chester Minor (Sean Penn) dir. Minor, dünya tarihinde yer almış gerçek bir şahsiyettir. Arama motorlarına adı yazıldığında fotoğraflarıyla birlikte hakkında genel bilgi ve Yale Üniversitesi’nde eğitim aldığı görülebilmektedir.
Sonuç
Delilik ve dâhiliğin yapışık ikizler gibi olduğu bilinciyle, hangisinin “deli” hangisinin “dâhi” olduğunu karıştırdığımız filmle, Oxford Sözlüğü’ne her başvuruşunuzda doğum anına şahitlik edilen bir bebeğin yetişkinliğini görmüş gibi olunacaktır.
Deli ve Dahi
2019 yapımı
Yönetmen: Farhad Safinia
Oyuncular: Mel Gibson – Sean Penn – Natalie Dormer – Jennifer Ehle
