İstanbul Tabip Odası Onur Kurulu’ nun, şeker testleriyle ilgili açıklaması sebebiyle Prof. Dr. Canan Karatay’a geçici olarak meslekten men cezası verilmesine karar vermesini, mevzuun tekrar konuşulmasına ve tartışılmasına vesile olacağı için memnuniyetle karşıladım (1).
Karatay Hoca özetle “Gebelik diyabetini teşhis etmenin başka yöntemleri de vardır ve şeker yüklemesi zararlıdır” diyor.
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği (TJOD) ile Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) ise “Bu testin her gebeye rutin olarak yapılmasının şart olduğunu ve hiçbir zararının da olmadığını” iddia ediyor.
Bilim tartışarak gelişir
Bilimde “dogma” olmaz.
Dogma dinlerde olur ve sorgusuz sualsiz inanılır.
Bilim tam aksine en doğru bilinenden bile şüphe etmeye, sorgulamaya ve tartışmaya dayanır ve bu sayede gelişir.
Hele de tıp gibi bilgilerin sürekli değiştiği, dün doğru sanılanın bugün yanlış olduğunun ispatlandığı bir bilim dalında mutlak doğrulardan bahsetmek mümkün değildir.
Bu bakımdan her iki derneğin de gebelikte şeker testini tartışılmasına ve araştırmalarını topluma duyurmaya fırsat verdiği için aslında Karatay’a teşekkür etmesi gerekirdi.
Bu testin neden “rutin olarak yapılmasının şart ve zararsız” olduğunu bilimsel verilerle açıklayarak da Karatay’ ı mahcup edebilirlerdi ama “tüm dünya böyle yapıyor” söyleminin ötesine geçemediler.
Açıklamalarının bilimsel bir geçerliliği olmadığı gibi üstelik tüm dünya öyle de yapmamaktadır.
Gebelikte şeker yükleme testi olmazsa olmaz mı?
TJOD kendi web sayfasında aynen “gebelikte şeker yükleme testinin anne ve bebek sağlığı bakımında zararlı olup olmadığı oldukça tartışılan bir konudur” diyor (2).
TJOD’ un kendisinin bile “oldukça tartışılan” ifadesini kullandığı bir konuda karşı fikir beyan eden birinden şikâyetçi olması, suç duyurusunda bulunması anlaşılabilir bir şey değildir.
Bilimsel kuruluşlar haklılıklarını bilimsel araştırma ve verilerle ispat ederler, tabip odalarına şikâyetçi olarak veya savcılıklara suç duyurusunda bulunarak değil!
Gebelikte şeker yükleme testinin her gebeye mutlaka yapılması gereken bir test olmadığı da bellidir.
Mesela, kısa adı NHS olan İngiliz Devlet Sağlık Hizmetleri (National Health Service) tarama testini tüm gebelere değil “bir veya daha fazla risk faktörüne sahip olan gebelere” tavsiye ediyor (3).
Yaş, kilo ve vücut kitle endeksi yüksekliği, aile ve gebelik diyabeti hikâyesi, sigara içilmesi bu risk faktörlerinden bazılarıdır.
Gebelik diyabeti nasıl teşhis edilir?
Gebelik diyabetinin (GD) teşhisi için tek ve en doğru tarama yöntemi şeker yüklemesi olmadığı gibi GD taramasının sağlık problemlerine çözüm getirip getirmediği ve hangi tarama yönteminin en uygun olduğu, yöntemi, uygulama zamanı da TJOD’ un da dediği gibi “oldukça tartışmalıdır”.
Gebelik diyabeti, açlık/tokluk kan şekeri ve insülin seviyelerinin, HbA1c’ nin ölçülmesiyle de teşhis edilebilir.
Şeker yükleme testinin tekrarlanabilirliği düşüktür ve bu sebeple tarama için sadece açlık kan şekerini tavsiye edenler bile vardır (4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11):
There is a lack of international uniformity in the approach to the screening and diagnosis of GDM (10).
Toplam 3792 kadını kapsayan dört araştırmanın Cochrane meta-analizinden çıkan sonuç durumu özetliyor (11):
GD için tarama yapılmasının veya tarama tipinin anne ve bebek sağlığına müspet etkisini gösteren deliller yeterli değildir.
Bu kadar farklı sonuçların olduğu bir durumda TJOD ve TEMD’ nin “kendi araştırmalarını” da sunarak iddialarını ispatlamaları icap eder.
Gebelik diyabetinin tedavisi nasıl olmalıdır?
Gebelik diyabetinin tedavisi için de çeşitli alternatifler vardır ve hangisinin en doğru yöntem olduğu da ispatlanmamıştır.
1418 kadının katıldığı randomize kontrollü 8 çalışmanın değerlendirilmesi, gebelik diyabeti tedavisi için sunulan spesifik tedavilerin anne ve bebekle ilgili daha iyi sonuçlarla birlikte olabileceğini göstermekle beraber, çocuk ve anneler için en iyi sonuçları sağlayacak tedavi seçimi için güçlü deliller bulunamamıştır.
Bu Cochrane meta-analizinin vardığı sonuç (12):
Ilımlı gebelik diyabetinde diyet tavsiyesi ve insülini kapsayan spesifik tedavi maternal (anneye ait) ve perinatal morbiditeyi azaltmakla beraber bu durum artmış doğum indüksiyonu riski ile beraberdir.
Oral hipoglisemik ilaçlar ve insülini kapsayan yoğun tedavinin farklı tiplerinin bebeğe kısa ve uzun vadedeki etkilerinin değerlendirilebilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Bu iki Cochrane meta-analizinden şu sonuçları çıkarmak mümkündür:
BİR: Gebelik diyabetinin teşhisi için rutin olarak tarama yapılmasını ve hangi tarama yönteminin uygulanması gerektiğini gösteren yeterli delil yoktur.
İKİ: Gebelik diyabetinin tedavisinin nasıl olacağı (diyet; diyet + egzersiz; insülin; metformin) da belli değildir.
TJOD’ un kendi araştırmaları olduğunu sanmıyorum
Bu bilgilerden gebelik diyabeti için doğrulukları hiçbir şüpheye ve tartışmaya yer bırakmayacak şekilde ispatlanmış rutin olarak uygulanacak tek bir teşhis (tarama) ve tedavi yöntemi olmadığı, bu belirsizlikleri gidermek için araştırmalar yapılmasına gerek olduğu açıkça ortadadır.
TJOD, Karatay’a suç duyurusunda bulunmakla kaybettiği zamanı araştırma yaparak değerlendirmiş olsaydı çok daha faydalı bir iş yapmış olurdu.
TJOD, hangi “araştırmalarına” dayanarak gebelikte şeker yükleme testinin rutin olarak yapılmasını şart koşuyor, açıklamak mecburiyetindedir!
Gebelik diyabeti bizde de artıyor mu?
Bu ancak TJOD ve TEMD tarafından cevaplanacak bir sorudur ama ben “hayır” diyecek kimse çıkacağını sanmıyorum.
Hiç şüphe yok ki tüm dünyada olduğu gibi bizde de tip 2 diyabet gibi GD de artmaktadır (13, 14).
TJOD ve TEMD hiçbir bahaneye sığınmadan “Gebelik diyabeti bizde de artıyor mu?” sorusunu mutlaka cevaplamak zorundadır.
Eğer ülkemizde GD artıyorsa bunun sebebini veya sebeplerini de ortaya koymaları ve bunun sorumlularını açıklamaları ve haklarında da tabip odasına şikâyette ve savcılıklara suç duyurusunda bulunmaları gerekir.
GD’ nin şeker yükleme ile teşhisine karşı çıkan birini bile affetmeyen halk sağlığına duyarlı bu iki derneğin GD’ deki artışın müsebbipleri için dünyayı ayağı kaldırmaları icap etmez mi?
Sakın bu artışın müsebbiplerinden biri de bizzat TEMD olmasın (15) ?
Her iki dernek de en azından GD’ nin önlenmesi için hangi faaliyetlerde bulunduklarını açıklamalıdır.
İşin hukuki boyutu
Hukukçu Dr. Erkin Göçmen “Prof. Canan Karatay’ ın engizisyona gönderilmesi kabul edilemez!” başlıklı yazısında olayın hukuki kısmını yorumluyor (16):
“Bu testin zararlı olduğunu gösteren çalışma olmadığını söylemekle yetinemezler. Tam aksine bunun faydalı ve zararsız bir uygulama olduğunun kanıtlarını göstermek zorundadır. Zira bu uygulamanın doğru ve yararlı bir işlem olduğunu kendileri iddia etmektedir.
Bilimi serbestçe açıklama ve yayma hürriyeti anayasayla koruma altına alınmış bir temel haktır. Bilimin sınırları içinde kalmak şartıyla her düşünce, kanaat ve görüş bu haktan yararlanır. Aksi takdirde bilim gelişmez, durur.
Sonuç ne olursa olsun bilimsel görüş mahkemelerce susturulamaz.”
Gebelikte şeker yükleme testinin zararlı olduğunu gösteren tek bir araştırma yoktur sözünün, gebelikte şeker yükleme testinin zararsız olduğunu ispat etmediğinin altını tekrar çizmek isterim.
Karatay iç hastalıkları uzmanıdır
Bu arada Karatay iç hastalıkları uzmanıdır ve şeker yükleme testi de diyabet de uzmanlık alanı içindedir; kaldı ki böyle bir açıklama için “hekim” olmak yani tıp diplomasının olması yeterlidir.
TJOD, doktor olmadıkları hâlde sağlık ve hastalıklar hakkında ipe sapa gelmez açıklamalar yapan, çeşitli alternatif tedaviler tavsiye ederek halk sağlığını tehlikeye atan “şarlatanlar” hakkında da şikâyette ve suç duyurusunda bulunmuş mudur, açıklamalıdır.
TJOD sorularıma cevap vermiyor!
Karatay’ ın ceza almasıyla muradına erdiğini düşündüğüm TJOD’ un bundan sonraki mesaisini HPV aşısıyla alâkalı sorularıma ayırmasını temenni ediyorum (17).
Bu soruları ve endişelerimi yönelteli on aya yakın zaman geçti ve TJOD’ dan hâlâ bir cevap yok!
Karatay’ ın askerleriyiz
Canan Karatay, ülkemizde tabuları yıkan, dürüst, cesur yürekli bir HOCA’ dır.
Bu millet birçok gerçeği onun sayesinde görmüş, senelerce nasıl aldatıldığını onun sayesinde öğrenmiştir.
Tek endişesinin halkın sağlığı olduğundan hiç şüphe duymadığım Canan Hoca’ nın bu mevzuda da iyi niyetli ve haklı olduğuna inanıyorum; halkımızın büyük çoğunluğunun da benim gibi düşündüğüne eminim.
Karatay’ ın askerleriyiz!
Kaynaklar:
1. http://ahmetrasimkucukusta.com/2015/10/21/haftanin-haberi/karataya-15-gun-meslekten-men/
2. http://www.tjod.org/gebelikte-seker-yukleme-testi/
3. http://www.nhs.uk/Conditions/gestational-diabetes/Pages/Diagnosis.aspx
4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25405716
5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24411342
6. http://www.hsd-fmsb.org/index.php/hsd/thesis/view/49
12. http://www.cochrane.org/CD003395/PREG_treatments-for-gestational-diabetes
13. http://www.news-medical.net/news/20120416/Gestational-diabetes-on-the-rise.aspx
