Kapitalist ilişkilerinin yeniden üretiminin temelinde yatan rıza, bireysel ruh halinden değil, örgütlerin davranışlarından ortaya çıkar. Devletler, şirketler, partiler, STK’lar, v.s.
Rıza, bu kapsamda ve bu anlamda, “rıza gösterenlerin gerçek çıkarına” tekabül eder.
Kapitalizme dayalı ilişkilerin dayanıklılığı ve sürdürülmesi, bu rıza duygusunun varlığı ile belirlenir.
Entelektüellerin ve yurtseverlerin statükoya karşı verdiği savaş; gündelik ve gizli kodlanmış bu rızayı ortadan kaldırmaya yöneliktir.
Egemen sermaye elitleri, bu rızanın sınırlarını sermaye lehine artırmaya çalışırken, halktan yana siyasi partiler ve aydınlar da bu rızanın azaltılması yönünde eylem ve düşünce geliştirir.
Gündelik ve gizli kodlanmış direniş, krizlerin sıklaşmasındaki asıl etkenlerdendir. Yani rıza gösterenlerin gerçek çıkarı azaldıkça kapitalizm krize girer. Meşruiyet azalır.
Meşruiyet azaldıkça, egemen sınıfların iktidarları ile yönetilen halk arasında gerilim artar.
Rıza, tahakküme rızadır. Rıza kelimesinin kendisinden de anlaşılabileceği gibi, gönüllü veya gönülsüzlüğü birlikte içerir.
Gönüllü rıza azaldıkça, halkın talepleri artar, egemen elitler bu istekleri karşılamazlar.
Halk fakirleşirken zenginler daha fazla zenginleşir. Meşruiyet iyice yara alır.
Meşruiyet krizi bir kez ortaya çıktımı, yönetimlerin mutlaka değişmesi gerekir. Yönetenlerin değişmesi halinde de meşruiyet krizi aşılamazsa, devlet örgütlenmesinde ki krizler ortaya çıkar.
Şimdi dünya ve Türkiye yukarıda anlatmaya çalıştığım “kapitalizmin neo-liberal versiyonu olan meşruiyet krizlerini yaşamaktadır.
Yönetilenlerin, yönetenlere karşı gösterdiği rıza ortadan kalkmış, meşruiyet krizleri çıkmıştır. Hem Avrupa’da hem de tüm dünyada…
Meşru gibi görünen, aslında meşru olmayan iktidarlar, ömürlerinin sonuna gelmişlerdir.
İslam ülkelerinde ise, iktidarlar, kendilerini İslamiyet ile meşrulaştırarak kapitalizmin krizlerine karşı korumaya aldılar. Rıza mekanizmasını böyle yürütüyorlardı. Ancak bu yol tıkanınca, gönülsüz rıza yolu ile iktidarlarda kalmaları sadece diktatörlüklerle mümkün olabildi.
Kapitalizmin meşruiyet krizi tüm dünyayı sardı. Dünya dengelerini sarsan bu meşruiyet krizi yeni dünyayı kuracaktır.
Bülent Esinoğlu
bulentesinoglu@gmail.com
ulusal.com.tr
