Sözlük anlamı itibariyle “etik” “ahlaki, ahlakla ilgili olan; çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü” ve ahlak da “bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kurallar” şeklinde tanımlanmıştır. Bu bakımdan toplum içinde yerleşmiş olan örf ve adetler aslında ahlakın da temelini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, gündelik yaşamda hal ve davranışların etik olması da yönetimde etik olmayı da beraberinde getirmektedir.
Kamu yönetiminde etik denilince de akla ilk gelen aslında kamu hizmetlerinin sunulmasında açık, şeffaf, hesap verebilir ve denetime açık bir yapının olması gerektiğidir. Kamu hizmetlerinin bu kavramlar gözetilerek sunulması ile vatandaşların da kamuya olan güveni artarak oluşabilecek problemler en başından ortadan kalkabilecektir.
Ülkemizde 08/06/2004 tarihli ve 25486 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Kamu Görevlilileri Etik Kurulu kurulmuş ve kanunun amacı “kamu görevlilerinin uymaları gereken saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı gözetmek üzere Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kuruluş, görev ve çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi” olarak ifade edilmiştir. Kanunun 5. maddesinde de kurulun, başvurular hakkındaki inceleme ve araştırmasını etik davranış ilkelerinin ihlal edilip edilmediği çerçevesinde yürüteceği ve kendisine şikayet veya ihbar yoluyla ulaşan başvurular üzerine yapacağı inceleme ve araştırmayı en geç üç ay içinde sonuçlandırmak zorunda olduğu ifade edilmiştir. İlgili kanun maddesinin “Kurul, başvuruya konu işlem veya eylemi gerçekleştiren kamu görevlisinin, etik davranış ilkelerine aykırı işlem veya eylemi olduğunu tespit etmesi ve bu kararın kesinleşmesi halinde, bu durumu Başbakanlık, Kurul kararı olarak Resmi Gazete aracılığıyla kamuoyuna duyurur” hükmünü içeren 3. fıkrası da Anayasa Mahkemesinin 04/02/2010 tarihli ve 2007/98 Esas-2010/33 Karar sayısı ile iptal edilmiştir. İptal gerekçesinde ise özetle “Etik Kurulun vereceği kararların Resmi Gazetede yayımlanmasının, yargı yerlerince kesin hükmün kurulmasına kadar sanığın masumiyeti ilkesine aykırı olduğu; İdare Hukukunda, bir davranışın ya yalnız başına bir disiplin suçu, ya da aynı zamanda ceza yargılamasına konu bir davranış olduğu; bu iki alana girmeyen konularda “ahlaksız davranışta bulunmuştur” şeklindeki bir ilanın, temel hak ve özgürlüklere aykırı olduğu” denilmiştir.
Yine 13/04/2005 tarihli ve 25785 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelikte de yönetmeliğin amacı “kamuda etik kültürünü yerleştirmek, kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek, bu ilkelere uygun davranış göstermeleri açısından onlara yardımcı olmak ve görevlerin yerine getirilmesinde adalet, dürüstlük, saydamlık ve tarafsızlık ilkelerine zarar veren ve toplumda güvensizlik yaratan durumları ortadan kaldırmak suretiyle kamu yönetimine halkın güvenini artırmak, toplumu kamu görevlilerinden beklemeye hakkı olduğu davranışlar konusunda bilgilendirmek ve Kurula başvuru usul ve esaslarını düzenlemek” olarak ifade edilmiştir.
Bu düzenlemeler doğrultusunda 2012 yılı Nisan ayında Başbakanlık tarafından “Kamu Görevlileri Etik Rehberi” hazırlanarak, kamu görevlilerine, görevlerini yerine getirirken uymaları gereken etik davranış ilkeleri konusunda, örnekler yardımıyla pratik bilgiler vererek karar verme sürecinde sıkça karşılaşılan etik ikilemlerin çözümünde yardımcı olmak amaçlanmıştır. Yine Kamu Denetçiliği Kurumunun (Ombudsmanlık) 2019 yılı Kasım ayında yayınlamış olduğu “İyi Yönetim İlkeleri Rehberi”nde de kamu görevlililerin etik kurallara uyması gerektiği konusunda ilgili kanuna atıfta bulunularak tavsiyelerde bulunulmuştur.
Özetle, kamu yönetiminde açık, şeffaf, tarafsız ve hesap verebilir bir yapının oluşabilmesine yönelik hazırlanan mevzuatların ve rehberlerin etik kuralların yerleşmesine ve gelişmesine katkıda bulunabilmesi adına kamu görevlilerinin daha hassas ve objetif olması önemli bir zorunluluktur.
Herkese sağlıklı ve mutlu günler diliyorum…
