İzmirli Süt Sanayicilerini Uyaran Mahkeme Kararı-I

Hayvancılığımıza ilgi duyan  ilim adamı, entelektüel, köşe yazarı, tarım yazarı, tarım ekonomisti, Tarım Bakanlığı Bürokratları, Damızlık Sığır Üretici İl ve Merkez Birliği yöneticilerinin, Süt Üreticileri il, ilçe Birlik ve Genel Merkez TSUMB yöneticilerinin aşağıda ve önümüzde ki günlerde benzerini yayınlayacağımız Rekabet Kurulu Kararlarını bilgilerine sunmaya başladık.

20 bin ton teşvikli süt tozu üretimi ile çiğ sütte fiyat istikrarı sağlanacağını sananların veya bu yolla üreticileri ve üreticilerin temsilcilerini birkaç yıl daha oyalamak isteyenlerin de bilgisine sunuyoruz.

Bölgelerde indirilen çiğ süt fiyatları ülke için tehlikeli görülmüyor, ama o bölgede indirilen fiyatları diğer bölgelerdeki süt sanayicileri o fiyatları emsal gösteriyor. Domino teorisi işletiliyor.

Çukurova’da 1 Ocak 2011 tarihi itibariyle bölgesel ve iki dev firmanın ortaklaşa kararı ile çiğ süt fiyatları 60 kuruşa indirildi. Ülkenin diğer bölgelerinde domino teorisi yine işletilecek!

Biz adalet istiyoruz. Adaleti ne Rekabet kurulu ne de iki yıldır uygulanan teşvikli süt tozu üretimi sağlayamıyor.

Biz çözümü de biliyoruz, küresel değil yerel düşünen, sanayiciden yana değil üreticiden, üretimden yana olan var ise gelin çözümü konuşalım, yazışalım. Çözümü geçmişte yazdık. Yazdıklarımızı, düşündüklerimizi tartışmaya hazırız.

7 milyon tonluk sanayicinin satın aldığı çiğ sütün fiyat istikrarının 20 bin tonluk teşvikli süt tozu ile sağlanacağını iddia etmek iktisadi bilgi eksikliğidir.

1 Ocak 2011 Çukurova’nın ardından Ilgın (Konya)  bölgesindede süt  fiatındaki ilk düşüş furyası yavaş yavaş başladı.

Öncelikle prim adı altında ödenen farklar iptal etti alıcı firmalar,bazı firmalarda 0.010 krş.luk bir indirimle.0.69 tl ye çekildi.1 şubat 2010 itibariyle soğutulmuş süt fiyatları diyor Konya Ilgın’lı üreticimiz!

DSYMB ve TSUMB yukarıda ve aşağıda yazılı yaşanan adaletsizliğe karşı çıkış sergilemiyorlar. Her zaman yazdığımız ve söylediğimiz gibi Çukurova ve Konya’dan sonra sıra Burdur’da olacak ihalede bu iki yörenin düşürülen fiyatları emsal gösterilecek. Burdur ve Çanakkale’nin dünden rızası ile tüm ülkede çiğ süt fiyatları düşürülmüş olacak.

Adına da ” Sütte arz fazlası vaaar denilecek. Arz fazlası alınmaz ve alınmadığından dökülürse o zaman arz fazlası olduğu anlaşılır. Domateste arz fazlası olunca sokağa, denize dökülüyor. Arz fazlası çiğ süt satın alınmasın ki biz de hakikaten arz fazlası olduğuna inanalım ve hayvancılığı bırakalım.

Çiğ Sütte fiyat düşürülüşünde arz fazlası değil neler olduğunu aşağıda okuyalım:

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2009-3-75 (İlk İnceleme)

Karar Sayısı : 09-21/438-106

Karar Tarihi : 6.5.2009

A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER

Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI(Başkan V.)

Üyeler : Süreyya ÇAKIN, Mehmet Akif ERSİN, Dr. Mustafa ATEŞ, Doç. Dr. Cevdet İlhan GÜNAY, Murat ÇETİNKAYA

B. RAPORTÖRLER: Şahin YAVUZ, Zeynep MADAN, İmren SEYRANTEPE

C. ŞİKAYET EDEN : Re’sen

D. HAKKINDA İNCELEME YAPILANLAR:

Faruk AYVAZ

Sanayi Sitesi 1901 SK. NO:2 035760 Ödemiş/İzmir

Binnur Süt Mam. Gıda Ltd. Şti.

Sanayi Sit. 21. Sok. No:33-35 035760 Ödemiş/İzmir

Osman HALICI

Sanayi Sitesi 1901 Sk. No:2 035760 Ödemiş/İzmir

Ruhi UĞURALP

Zafer Mahallesi Birgi Yolu No:5 035760 Ödemiş/İzmir

Değirmenci Süt Ürünleri Ltd. Şti.

Sanayi Sitesi B Blok No:5 035750 Beydağ/İzmir

Nilsan Süt Mamulleri Ltd. Şti.

Balabanlı Yolu Üzeri No:7 035760 Ödemiş/İzmir

Zeybek Süt Mamulleri Ltd. Şti.

Kuvvetli Mah. Karacaoğlan sok. No:10 Ödemiş/İzmir

Mustafa YİYEN

Gölcük Süt Ürünleri San. ve Tic.

Zeytinlik Kasabası 035760 Ödemiş/İzmir

Lütfi ÇIMAR

Umurbey mh. San. Sit. 36. Sk. No:36 035760 Ödemiş/İzmir

Gürsüt Ltd. Şti.

1586/14 Sokak No:1/4 Başak Soğuk Hava Tesisleri

Bayraklı/İzmir

Arapoğlu Süt Ürünleri Tic.Ltd.Şti.

Sanayi Sitesi 20. Sk. No:16 035760 Ödemiş/İzmir

Hakan ALKIŞ

Hürriyet Mah.Kiraz Yolu No:3 035760 Ödemiş/İzmir

Yallıoğlu Süt Ürün. San. ve Tic. Ltd. Şti.

Türkmen Mh.Ordu Caddesi No:104 035750 Ödemiş/İzmir

Dilek ÖZKAYNAK

Umurbey Mh.Sanayi Sitesi 19.Sk.No:35 035760 Ödemiş/İzmir

Görgen Süt Mam. Ltd. Şti.

Hürriyet Cad.No:20/B 035760 Ödemiş/İzmir

E. DOSYA KONUSU: İzmir ili Ödemiş ilçesinde süt toplayıcılığı yapan firmaların aralarında anlaşarak çiğ süt alım fiyatlarını tespit ettikleri iddiası.

F. İDDİALARIN ÖZETİ: İhbarda özetle, 3.3.2009 tarihinde Ödemiş Ticaret Borsası’nda Süt Ürünleri Toptan Ticareti (Peynir) Meslek Grubunun bazı üyelerince çiğ süt alım fiyatlarının tespitine yönelik bir toplantı düzenlendiği belirtilmektedir.

Söz konusu toplantıya Faruk Ayvaz (Mandıra İşletmesi), Binnur Süt Mam. Gıda Ltd. Şti, Osman Halıcı(Halıcı Süt Ürünleri Ticareti), Ruhi Uğuralp (Ulus Süt Mamulleri), Değirmenci Süt Ürünleri Ltd. Şti., Nilsan Süt Mamulleri Ltd. Şti., Zeybek Süt Mamulleri Ltd. Şti., Mustafa Yiyen (Gölcük Süt Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti), Lütfi Çımar(Mandıra İşletmesi), Gürsüt Ltd. Şti. Arapoğlu Süt Ürünleri Tic.Ltd.Şti, Hakan Alkış (Alkış Mandıra), Yallıoğlu Süt Ürün. San. ve Tic. Ltd. Şti, Dilek Özkaynak (Süt ve Süt Ürünleri Ticareti), Görgen Süt Mam. Ltd. Şti.’nin katıldığını gösterir toplantı tutanağı ihbar yazısı ekinde gönderilmiştir. Anılan toplantı tutanağından toplantıya katılan üyelerin çiğ süt alım taban fiyatlarını, 1-31 Mart 2009 tarihleri arasında geçerli olmak üzere sıcak süt (sağıldığı gibi düşük tonajlı plastik güğümlerde satılan süt) ve soğuk süt (sağıldıktan sonra soğutma tankında soğutularak daha yüksek tonajlı satılan süt) olarak ayrı ayrı tespit ettikleri anlaşılmaktadır. Aynı tutanakta bir sonraki toplantının Nisan ayı başında yapılmasının kararlaştırıldığı ifade edilmektedir.

İhbarda ayrıca:

-İzmir ili Ödemiş ilçesinde yaklaşık bir senedir çiğ süt alım fiyatlarının kartelleşme yoluyla belirli bir seviyede tutulmakta olduğu,

– Çiğ süt alım fiyatlarının, hem süt toplama hem de süt işleme faaliyeti gerçekleştiren ve aynı zamanda işlenmiş süt piyasasında faaliyet gösteren büyük firmalara süt satışı yapan firmalardan Gürsüt Ltd. Şti. ve Yallıoğlu Ltd. Şti. önderliğinde belirlendiği,

– Gürsüt Ltd. Şti’nin ilçede çiğ süt alımı yapmak isteyen bazı firmaların bölgeye girmesini engellemeye çalıştığı,iddia edilmektedir.

G. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 16.4.2009 tarih ve 2775 sayı ile intikal eden İhbar üzerine, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesi uyarınca yapılan inceleme sonucu düzenlenen 29.4.2009 tarih ve 2009-3- 75/İİ-09-Ş.YA sayılı İlk İnceleme Raporu 4.5.2009 tarih, REK.0.07.00.00-110/113 sayılı Başkanlık Önergesi ile 09-21 sayılı Kurul toplantısında görüşülerek karara bağlanmıştır.

H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; İzmir İli Ödemiş ilçesinde faaliyet gösteren ve Ödemiş Ticaret Borsası’nda Süt Ürünleri Toptan Ticareti (Peynir) Meslek Grubuna üye olan bazı teşebbüslerce çiğ süt alım fiyatlarını tespit etmeye dönük eylemler (anlaşma) 4054 sayılı Kanun’un yasaklayıcı 4. maddesi kapsamına girmekle birlikte, anlaşmanın uygulandığı dönem ve ilgili coğrafi pazarın büyüklüğü dikkate alınarak dosya konusuna ilişkin bu aşamada önaraştırma yapılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek olmadığı, bununla birlikte bahse konu uygulamaya son verilmesini ya da tekrarlanmamasını sağlamak üzere Ödemiş Ticaret Borsası’na ve anlaşmada (toplantı tutanağında) adı geçen teşebbüslere aynı Kanun’un 9/3. maddesi uyarınca görüş gönderilmesinin uygun olacağı sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmektedir.

1. I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME

I.1.      Sektörün Genel Yapısı

Günlük olarak ihtiyaç duyulan ve en önemli besin maddelerinden biri olan süt ve süt ürünleri, sektör olarak coğrafi konumumuz ve içinde bulunduğumuz iklim kuşağı nedeniyle, ekonomimizin önemli üretim dallarından birisidir. Süt piyasası, sanayi hammaddesi olarak kullanılan çiğ süt ve nihai tüketiciye sunulan pastörize ve UHT işlenmiş süt şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Bu nedenle süt piyasası işlenmiş süt piyasası ve çiğ süt piyasası şeklinde iki ayrı pazar olarak ele alınmalıdır.

Türkiye’de Çiğ Sütün Kullanımı

Mandıralarda işlenen; 35%

Modern işletmelerde işlenen ; 19%

Çiftlikte tüketilen; 35%

Sokak sütü(Açık parekende satış) şeklinde satılan ; 11%

Yurt içinde üretilen çiğ sütün yaklaşık %50’si sanayiye aktarılmakta, bunun da büyük bir kısmı ilkel şartlarda üretim yapan işletmelerde işlenmektedir. Grafik (1)’de de yer verildiği üzere, üretilen çiğ sütün %35’i pazara hiç sunulmadan kaynağında tüketilmekte, %11’lik kısmı sokak sütü şeklinde satılmakta, %35’i mandıralarda ve ancak %19’u modern tesislerde işlenmekte, pastörize veya UHT süt haline getirilmektedir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı verilerine göre süt ve süt ürünleri üreten işyeri sayısı 2.153 adettir. Süt işleme tesislerinin kurumsal yapılarına bakıldığında ise; 2153 işletmenin % 95,44’ünün özel sektöre, % 4,14’ünün kooperatiflere, % 0,42’sinin ise kamuya ait (üniversite, belediye, cezaevi, AOÇ ve TİGEM) olduğu dosya mevcudu bilgi ve belgeden anlaşılmaktadır.

Çiğ süt üreten ve müstahsil olarak adlandırılan işletmelerin büyük bir bölümü küçük ölçekli aile işletmeleri olup bu faaliyetini sığırcılık, sebze, meyve ve tahıl yetiştiriciliği gibi tarımsal faaliyetlerin yanında yapmaktadır.Ülkemizde süt pazarlama ağı oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Üreticiler bu karmaşık yapı içerisinde ürünlerini eder fiyata satamadıkları gibi tüketici de pahalıya tüketmek zorunda kalmaktadır.

Türkiye’deki süt ve süt mamulleri pazarlama kanallarına aşağıdaki şekilde yer verilmiştir.

Türkiye hayvansal ürün piyasaları genel olarak aracıların hakimiyetindedir. Türkiye’de hayvansal ürünlerde üreticiden nihai tüketiciye kadar 6-7 civarında olan ürünün el değiştirme yoğunluğu, gelişmiş ülkelerde 2-3’ü geçmemekte olup aracı sıfatında olanlar genel itibarıyla üretici örgütleridir. Birlik veya kooperatif şeklindeki üretici örgütleri ürünü üreticiden almakta, varsa kendi tesislerinde işlemekte, yoksa ürün sanayiciye satılmakta ve pazara arz edilmektedir. Türkiye’de ise, ürünler simsar veya tüccar tabir edilen küçük veya orta ölçekte sermaye sahibi yöresel aracılar tarafından nakit sıkıntısında olan üreticilerden olabildiğince düşük fiyatlarla satın alınmakta, bunlar daha büyük tüccarlara veya depo sahiplerine satılmaktadır. Bu aşamalardan sonra sanayiye sevk edilirken, sanayi tarafından işlenen ürünlerin tüketiciye ulaştırılması aşamasında da aynı şekilde bir süreç izlenmektedir. Yani ürün sanayiden büyük toptancılara veya dağıtım şirketlerine sevk edilmekte, bunlar daha küçük toptancılara dağıtımı sağlamakta, en son aşamada nihai satış noktalarına ulaşmaktadır.

I.2. Yapılan Tespitler ve Hukuki Değerlendirme

İnceleme konusu ihbara göre 3 Mart 2009 tarihinde Ödemiş Ticaret Borsası’nda SütÜrünleri Toptan Ticareti (Peynir) Meslek Grubunun bazı üyelerince çiğ süt alım fiyatlarının tespitine yönelik bir toplantı düzenlenerek çiğ süt taban (süt alım) fiyatları üzerinde bir anlaşmaya varılmıştır. İhbarcı ile başvuru sonrası yapılan telefon görüşmesinden edinilen bilgiye göre, çiğ süt taban fiyatı çiğ süt için ödenen bir başlangıç fiyatını ifade etmektedir. Sıcak süt için satılan sütün miktarı arttıkça, üreticiye ödenen tutar da taban fiyatı üzerinden sabit miktarlarda yükselmektedir. Soğuk süt içinse satılan sütün miktarı arttıkça, üreticiye ödenen tutar da taban fiyatı üzerinden içindeki bakteri, yağ, protein miktarlarına göre değişmektedir. Dosya konusunda ise, sıcak süt için taban fiyatı, ilk 100 litrelik süt alımı için ödenecek tutarı ifade etmekte, ilk 100 litreden sonraki her 100 litrede ilave 10 krş prim ödenmektedir. Soğuk süt için ise taban fiyatı ilk 500 litrelik süt alımı için ödenecek tutarı ifade etmekte ve ödenecek primler süt alım şirketlerince yapılan bakteri, yağ, protein testleri sonuçlarına göre değişmektedir. Bu şekilde çiğ süt taban fiyatının tespitinin aslında çiğ süt alım fiyatının tespiti anlamına geldiği anlaşılmaktadır.

4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinde “Belirli bir mal ve hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır” ifadesine yer verilmiştir.

Aynı piyasada faaliyet gösteren teşebbüsler arasında akdedilen, satın alınacak ürünün fiyatını (maliyeti) belirlemek üzere yapılan anlaşmaların rekabeti kısıtlayacağı ve yukarıda yer verilen madde kapsamına gireceği açıktır. Süt toptancılarının aralarında anlaşarak, çiğ süt alım fiyatlarını ortak olarak belirlemeleri eylemi de bu türden bir anlaşmadır.

Rekabeti kısıtlama amacı taşıyan bir anlaşmanın 4054 sayılı Kanun’un 4. Maddesi kapsamında sayılabilmesi için her ne kadar anlaşmanın aynı zamanda etki doğurup doğurmadığı bir önem taşımasa da belirtmek gerekir ki değerlendirmede asıl olan anlaşmanın fiili ya da potansiyel etki gücüdür. Başvuruya konu anlaşmanın 2009 yılı Mart ayı başında uygulamaya konulduğu, başvuru ekinde yer verilen toplantı tutanağından anlaşılmaktadır. Diğer yandan ihbarcı ile 27.4.2009 tarihinde yapılan telefon görüşmesinden, 15.4.2009 tarihinde süt toplayıcılığı yapan firmalarca çiğ süt alım fiyatına 30 krş zam yapıldığı bilgisi edinilmiştir. Bu bilgi ışığında çiğ süt alım fiyatlarının 72-75 krş düzeyine çıktığı sonucu çıkmaktadır ki bu rakam 2008 yılı ortalamasının (65 krş) üzerindedir.

Anlaşmanın uygulama dönemi (yaklaşık bir aylık) ve ilgili coğrafi pazarın boyutu dikkate alındığında uygulama etki doğurmuş olsa bile bu etkinin çok sınırlı düzeyde gerçekleştiği kanaatine varılmıştır.

J. SONUÇ

Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre,

1- İzmir İli Ödemiş ilçesinde süt toplayıcılığı yapan bazı firmaların aralarında anlaşarak çiğ süt alım fiyatlarını tespit ettikleri iddiasına ilişkin olarak bu aşamada önaraştırma yapılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek bulunmadığına,

2- Bununla birlikte, 4054 sayılı Kanun’un yasaklayıcı 9. maddesinin 3. Fıkrası uyarınca aynı Kanun’un 4. maddesi kapsamında rekabeti kısıtlayıcı anlaşma niteliğindeki her türlü eylemlerine son vermeleri, aksi takdirde haklarında 4054 sayılı Kanun çerçevesinde işlem başlatılacağının bildirilmesi yönünde bahse konu teşebbüslere ve ayrıca Ödemiş Ticaret Borsasına görüş yazısı gönderilmesi hususunda Başkanlığa yetki verilmesine OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.Rekabet Kurulu

Çiftçi-Çiğ Süt Üreticisi

https://groups.google.com/group/cigsutureticileri