İstihbarat servislerinin en rahat kullandıkları meslek grubu akademisyenler ve gazetecilerdir. Tabiatları gereği hem iyi duyan kulakları, hem iyi gören gözleri, hem yazan kalemleri, hem de kamufle olabilecekleri kimlikleri var. Merak da üzerine eklenince değme ajanlara taş çıkartıyorlar.
Habercilik ve istihbaratçılık, muhabirlik ve muhbirlik her zaman birbirine karıştırılan kelimeler. İstihbarat örgütleri haber toplama ve kamuoyunu manipüle etme konusunda eşsiz fırsatlar verdiği için gazetecilik mesleğini ve gazetecileri her zaman kullanageldi. Gazetecilik faaliyetlerinin basın özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesinin de bunda etkisi var.
Örneğin ABD istihbarat örgütleri gazetecilik mesleğini yaygın bir biçimde kullanıyor. 1970’lerde ABD Kongresi’nin komite raporuna göre, yayın organlarında çalışan çok sayıda gazetecinin CIA’ya çalıştığı resmen ortaya çıktı. Raporda CIA’nın sadece kadrolu gazetecileri değil, serbest gazetecileri de görevlendirdiği anlatılıyor.
Dünyaca ünlü gazeteci Kim Philby; Beyrut’ta Moskova adına casusluk yaparken, Beyrut’taki casusluk faaliyetini dünyaca ünlü üç medya organı üzerinden gerçekleştiriyordu: The Times, The Economist, The Observer. Casus olduğu İngiliz İstihbarat Örgütü’nce ifşa edilen Philby’nin, karısıyla birlikte Moskova’ya kaçtığı da hala hafızalarda.
Alexander Wassilev’in kaleme aldığı Spies: The Rise and Fall of the KGB in America (Casuslar: Amerika’da KGB’nin Yükselişi ve Çöküşü) adlı kitap, KGB ve Rus Askerî İstihbarat Örgütü (GRU)’nün gazetecilik mesleğini nasıl kullandıklarını gözler önüne seriyor. Örneğin gazeteciliği bir casusluk faaliyeti olarak yürüten Vassilev’e, işini daha da profesyonel yapabilmesi için uluslararası gazetecilik alanında master yapma imkanı verilmiş.
Kitaba göre, sadece 1941 yılında KGB 22 gazeteciyi ABD’de casusluk faaliyeti için kullandı. Gazetecilerin yanı sıra aynı yıl, 49 mühendis, 4 ekonomist ve 8 de profesör istihbarat örgütünün yararına bilgi toplamış.
Yale Üniversitesi yayını kitabın en ciddi iddialarından biri ise, ‘Çanlar Kimin İçin Çalıyor’ adlı kitabıyla bilinen edebiyatçı Ernest Hemningway’in de KGB tarafından ‘ARGO’ kod adıyla ajan olarak kullanıldığı iddiasıdır.
KGB’nin kullandığı dönemin çok ünlü bir köşe yazarı olan W. Lippmann. Mary Price adında bir KGB casusunun yanına sekreter olarak sokulması ile devşirilmiş.
KGB’nin casusları arasında Time gibi ünlü dergide yazmış olan W. Chambers da, PM adlı bir New York tabloid gazetesinde muhabirlik yapmış olan Helen Bentley da var. Helen Bentley de, dönemin ünlü muhabirlerinden Bernard Redmond’u ajanlaştırmış. Redmond uzun yıllar U.S News, CBS, Westınghouse Yayıncılık ve Boston Üniversitesi’nde çalışmış.
Gazetecilerden Winston Burdett’in kod adı ‘Kartal’mış. Brooklyn Eagle adlı gazetenin dış haberler muhabirliğini yapmış ve KGB ajanları ile Avrupa seyahatlerinde buluşurmuş. Chicago Tribune muhabirlerinden George Seldes gazetesinin Moskova muhabiriymiş. Daha sonra KGB’deki kontağı Bruce Minton ile bir dergi çıkarmaya başlamış. Kitapta Robert Allen köşe yazarının da ajanlık kariyerinin ilk yıllarında ayda 100 dolar ücret aldığı belirtiliyor.
1976 yılında, Senatör Frank Church tarafından Senato İstihbarat Alt Komitesi adına yapılan bir araştırmada, CIA’nın tam 50 gazeteciyi ajan olarak kullandığı ortaya çıkmış.
1996 yılında CIA’nın AP muhabiri Terry Anderson’ı Lübnan’da ve CNN muhabirini Bağdat’ta kullanmasının ortaya çıkması üzerine Amerikan İstihbarat Komitesi’nde ilgili kurumların yöneticileri ile dönemin CIA başkanı arasında ateşli tartışmalar olmuştu.
Senatör W.B. Richardson’un hazırladığı, gazetecilerin CIA tarafından kullanılmasını düzenleyen. H.R. 3259 sayılı yasa 1997 yılında kabul edildi. Buna gore, CIA’nın Amerikan haber kuruluşlarını temsil eden ülke içinde ya da ülke dışında çalışan muhabirleri kullanmasına getirlen sınırlama, ulusal güvenlik kaygılarının artması durumunda ABD başkanı tarafından kaldırılabiliyor. ABD yasalarına göre CIA’nın yabancı haber kuruluşlarında çalışan gazetecileri kullanmasının önünde yasal bir engel yok.
Türkiye’de acaba hangi profesör ajan, hangi gazeteci ajan, hangi sivil toplum kuruluşu üyesi, dernek, vakıf mensubu milletvekili, bürokrat oldu? Bilen var mı?
Günün Sözü: Zaafı olan her insan kullanılır.
