Geçtiğimiz günlerde medyada yer alan birkaç sağlık haberi beni fazlasıyla mutlu etti.
Bunlardan biri ‘Sağlık beyanıyla satılan ürünler toplanabilecek’ diğeri, ‘Mahkemeden markette aspirin satmak suç değil kararı’ ve bir başkası da ‘İlaçta reçete kavgası büyüyor’ başlıklı haberlerdi (1, 2, 3).
Senelerden beri, filanca hastalığı önlüyor, tedavi ediyor veya iyileşmeye yardımı oluyor gibi sloganlarla satılan ‘otun çöpün, sapın samanın’ böyle bir etkilerinin olmadığını; sağlık üzerinden tanıtımı veya reklâmı yapılarak satılan ürünlerle insanların ‘göz göre göre dolandırıldığını’ anlatmaya çalışıyorum.
Aspirin veya başka herhangi bir ilacın eczane dışında bir mekânda satılmasını da doğru bulmuyorum: İlaç, eczanede satılır.
Reçeteli veya reçetesiz tüm ilaçların, bitkisel tıbbi ürünlerin, doğal beslenme ürünlerinin, antioksidanların, vitaminlerin, tıbbi amaçla kullanılan besin desteklerinin ve benzerlerinin mutlaka ve sadece eczanelerde satılması; bu tür ürünlere Tarım Bakanlığı’ nın değil Sağlık Bakanlığı’ nın ruhsat vermesi gerektiğini anlatan onlarca yazı yazdım.
Bu yeni düzenlemeler ile hem bir takım şarlatanların halk sağlığı ile oynamaları ve hem de haksız kazanç sağlamaları büyük ölçüde önlenmiş oluyor.
Her türlü ilaç eczanede satılmalı
Bizde parasını verdikten sonra özel reçetelere tâbi olanlar dışında her türlü ilacı istediğiniz kadar satın almanız mümkündür.
Ülkemizde de gelişmiş ülkelerde olduğu gibi tüm ilaçlar reçete ile eczanelerde satılmalıdır.
Tüm ilaçlar sözünün altını özellikle çizmek isterim; çünkü Amerika ve birçok Avrupa ülkesinde ‘over the counter drug’ ve kısaca OTC adı verilen bazı ilaçlar eczane dışında market veya bakkallardan reçetesiz alınabiliyor; reklâmları yapılabiliyor.
Bunlar, bazı ağrı kesici hap ve pomatlar, romatizma ilaçları, soğuk algınlığı ve üst solunum yolları hastalıklarında kullanılan ilaçlar, alerji hapları, antiasit olarak bilinen mide asidini gideren hap ve pastiller, vitaminler gibi ürünler. Bu tür ilaçlar dilimizde tezgâh üstü ilaçlar olarak tanınıyor.
Bana sorarsanız ilaçlar için tezgâh altı veya tezgâh üstü gibi nitelemeler yapmak yanlıştır.
Tezgâh üstü ilaç, ilaç tüketimini artırmayı amaçlayan bir pazarlama numarasından başka bir şey değildir.
İlaç ilaçtır
Tezgâh üstü veya altı, ilaçların tümünün eczanelerde satılması gerekir. Çünkü zararsız diye bilinen bu ilaçların da tıpkı reçete ile satılanlar gibi ölüme kadar gidebilen ciddi yan etkileri vardır.
İlaçların reçetesiz satılmasının ve ilaçlara her yerde kolayca ulaşabilmenin getireceği yabana atılamayacak bir tehlike de madde bağımlılığı riski’ dir.
İlaç reklâmına da izin verilmemeli
Hiçbir ilacın reklâmının yapılmasını doğru bulmadığım gibi, hatta tam tersine ‘ilaç reklâmlarının son derecede sakıncalı olduğu’ kanaatindeyim.
Üstelik de bu düşüncem sadece tüketicilere yönelik reklâmlarla da sınırlı değil.
Doktorlara ilaç reklâmı hatta ilaç tanıtımı yapılması da yanlıştır; bunlarla ilgili düzenlemelerin de bira önce yapılması gerekir.
İlaç ve bitkisel ürünlerin internet yoluyla reklamlarının ve satışlarının engellenmesi gerekir.
Halen ruhsat almış olan ürünlerin ruhsatları da Sağlık Bakanlığı tarafından yenilenmelidir.
Tedavide eczacılar da doktorlar gibi sorumlu olmalıdır
Nasıl bir doktor yerine stajyer doktor, hemşire veya hasta bakıcının hasta bakması ve ilaç yazması mümkün değilse reçetelerin de kalfa veya çırak değil mutlaka “eczacı” tarafından değerlendirilmesi gerekir; çırak veya kalfa ilacı raftan alıp eczacının masasına koyan kişilerdir.
Eczacılar doktorların yardımcısı olmalıdır; ilacın nasıl kullanılacağını, nasıl saklanacağını, hastanın hangi durumlarda doktoru araması gerektiği gibi hususları hastaya anlatmakla yükümlü olmalıdır.
Doktorların ilaç etkileşimleri konusunda bilgileri yetersizdir; neredeyse her gün yeni bir ilacın piyasaya çıktığı günümüzde ilaç etkileşimleri ve dozaj bakımından doktorları uyarmak da eczacıların vazifesi olmalıdır.
Diğer taraftan eczanelerde şampuan, deniz topu, oje, ruj, gözlük gibi ilaç olmayan ürünlerin hiçbirinin yeri olmamalıdır.
KAYNAKLAR
