Atı eti yenip yenmemesinin biri dini diğeri sağlık bakımından olmak üzere iki yönü var.
İşin dini yönü hakkında konuşmak haddim değil ama ben 
“sade bir vatandaş” olarak bilerek at eti yemek istemem.
Yediğim bir besinde at eti olduğunu “sonradan” öğrenirsem de çok rahatsız olurum.
Şimdi, Avrupa’ da birçok yiyeceğe tüketicilerin haberleri olmadan at eti karıştırılmış olmasının sağlık bakımından zararı olup olmadığına bakalım.
Ulemanın meselenin dini yönü hakkındaki görüşlerini yazımın sonunda bulabilirsiniz.
Her atın eti yenmez
Bizde ‘her kuşun eti yenmez” diye bir deyim vardır; bunu at için de söyleyebiliriz.
İsteyenler, yenmek üzere yetiştirilmiş atların etlerini yiyebilirler ve bunun sağlık bakımından hiçbir sakıncası da yoktur.
At eti, sığır veya koyun eti gibi birçok bakımdan “faydalı” bir besindir.
Bütün mesele başka amaçlar için yetiştirilen atların etlerinin yenmesinden kaynaklanmaktadır.
Atlara, İngilizce’ de kısaca “bute” denen “phenylbutazone” isimli kimyasal madde verilir.
Phenylbutazone tıpta “anti-enflamatuar” ilaçlardan grubunda yer alır ve etkili bir ağrı kesici ve iltihap gidericidir ve bir zamanlar ‘ilaç olarak da kullanılmıştır’.
Bu madde insanlarda ‘aplastik anemi’ adı verilen ve ölümcül olan bir kan hastalığına sebep olduğu anlaşıldıktan sonra ilaç olarak kullanımı yasaklanmıştır.
Aplastik aneminin bu ilacı kullanan her 30 bin kişinin birinde görüldüğü belirlenmiştir.
At etinde bulunabilecek phenylbutazone miktarı ilaç olarak alınmasına göre çok daha düşük dozdadır ama aplastik anemi riski gene de vardır.
Avrupa’ da kullanıldığı tespit edilen at etlerinin kaynağı meçhuldür ve bu atlara phenylbutazone verilmiş olması mümkündür ve nitekim yapılan testlerde bazı etlerde bu maddenin varlığı tespit edilmiştir.
Phenylbutazone nedir?
Phenylbutazone USA’ da piyasadan çekilmiştir ama Almanya’ da gut, kronik poliartrit ve ankilozan spondilit hastalıklarında özel durumlarda kullanılmaktadır.
İlaç aplastik anemi yanında diğer romatizmal ilaçlar gibi mide-bağırsak şikayetlerine de yol açabilir.
Phenylbutazone veterinerler tarafından atlardaki kas, eklem, kemik ve tandon iltihaplarında tüm dünyada yaygın olarak kullanılıyor.
Bu işi gören başka ilaçlar da vardır ama phenylbutazone çok ‘ucuz’ olduğu için tercih edilir.
Kısa adı FSA olan İngiliz Gıda Standartları Kurumu (British Food standart Agency) tarafından yapılan araştırmalarda at etlerinde en fazla kilo başına 1.9 miligram phenylbutazone tespit edildiği bildirildi.
Bu ilaç olarak alınana göre oldukça düşük bir miktar ve tedavi edici bir etki elde edebilmek için 100 kilo at eti yenmesi icap ettiği bildiriliyor ama phenylbutazone’ un düşük dozlarda da olsa alınmasının uzun vadedeki riskleri de bilinmiyor.
Gelelim neticeye
At eti dünyanın birçok memleketinde yeniyor ama bunların phenylbutazone veya başka ilaçlar bakımından mutlaka önceden test edilmeleri gerekiyor.
İnsanlara ‘sığır eti’ veya ‘domuz eti’ diye başka bir hayvanın etinin yedirilmesi sağlık için zararlı olmasa bile ahlâki değil.
İnsanların phenylbutazone ihtiva eden at etinden zarar görüp görmedikleri ileride ortaya çıkacaktır ve bunun da biri ‘aplastik anemi teşhisinde artış’ ve diğeri de ‘romatizmal şikayetlerde azalma’ şeklinde iki göstergesi olacaktır.
Ulemanın görüşleri (1, 2)
Prof. Dr. Bayraktar Bayraklı:
“Büyükbaş hayvanların etinin yenmesi için dört bacaklı, çift tırnaklı, otobur ve geviş getiriyor olması gerekir. At çift tırnaklı değil ve geviş getirmediği için eti yenmez.”
Prof. Dr. Hayrettin Karaman ise İslam’da at eti ile ilgili herhangi bir yasak bulunmadığını söyledi. Kuran’da yenilmesi yasak olan hayvanlar arasında atın adının geçmediğini belirten Prof. Karaman, şöyle konuştu: “Bazı mezheplerde, bazı din bilginleri at etinin yenilmemesi gerektiğini söylemişlerse de bu tamamiyle stratejik bir tavsiyedir. Çünkü at, hem ulaşımda, hem de savaşlarda en önemli unsurlardan birisiydi. Dolayısıyla, yenilmesi orduyu ve ulaşımı zaafa uğratabilirdi. Yoksa, İslam’ın yasakladığı hayvanlar arasında at kesinlikle yoktur.”
Eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz da, İslam’da at etinin yenilmesi ve sütünün içilmesiyle ilgili herhangi bir yasak bulunmadığını belirtti. Yılmaz, ‘At eti heláldir. Ancak Hanefi mezhebi, savaşta kullanılan en önemli silahlardan birisi at olduğu için yenilmesini mekruh kabul eder. Yani hoş karşılamaz. Bu da anlaşılır bir şeydir’ dedi.
İstanbul Müftüsü Prof. Mustafa Çağrıcı, İslamiyet’te hiçbir mezhepte at etinin haram olmadığını ancak Hanefiler’de, at etinin mekruh sayıldığını, yani yenilmezse daha iyi olduğuna inanıldığını söyledi.
Çağrıcı, ‘Kültürümüzde at savaş aracı olduğu için, herhangi bir hayvan gibi kesimi hoş görülmemiş ve Türk toplumunda at eti geleneklerimize girmemiş. At eti yemek alışkanlıkla ilgili, dinle doğrudan ilgisi yok. At etinin ‘helal’ olduğunu söylerim ama şahsen yemem. At eti Peygamberimiz tarafından günlük ihtiyacın gerektirdiği durumdan dolayı tavsiye edilmemiş olabilir ama men edildiğine dair hiçbir bilgi yoktur’ dedi.
Star Gazetesi yazarı Halit Kakınç ise Ortadoğu Gazetesi’nin mantığına karşı çıkarak, at etinin helâl olduğunu söyledi. Kakınç, şöyle konuştu:
“At etinin helâl olup olmadığı konusunda en küçük bir tereddütü olanlar, İslâm ilm-i hallerine başvurabilirler. Teberrüken, yani at’a duyulan sevgi yüzünden yenmesi pek adetten değildir dedim ama, bu da sadece Batı coğrafyasında yaşayan Türkler’le ilgili bir durumdur. Asya coğrafyasında ise Türkler arasında at eti yeme alışkanlığı aynen devam etmektedir.
Olayı bir kaç adım öteye taşıyalım. Bugünkü Kazakistan’ın Türkistan Kenti’ndeki Türkiye tarafından restore ettirilen Hoca Ahmet Yesevi türbesinin hemen yanıbaşında bir kımızhane vardır. Yüzyıllar boyunca, bu mekânda kımız içilip at eti yenmiştir. Kımız da dinen haram edilmiş içkiler grubuna girmez. Çünkü, fermante bir içki değildir. Müslüman Türklerin at kurban ettikleri gibi, Araplar da deve kurban etmektedirler. Deve eti de helâl edilmiş bir ettir. Yenilebilir.’
KAYNAKLAR
1. http://www.habervitrini.com/haber/at-eti-helal-mi-haram-mi-186616/
2. http://www.haberturk.com/polemik/haber/822190-at-eti-yenir-mi
