Hayvancılıkta sosyal projeler; köyden şehre göçü önler, hatta şehirden tekrar köye dönüş sağlar, hayvancılık sektörünün bir kaç kişinin elinde değil tüm toplum katmanlarının elinde olmasını sağlar, sermayenin tabana yayılmasını sağlar, piyasada istikrar sağlar, tröstleşme, oligarşik üretim tarzının önüne geçer, üretenin aynı zamanda kendi ürettiğinden optimum tarzda yararlanmasını sağlar, üretim bölgelerindeki tüketicilerin gıdaya yakınlığını sağlar, yerelleşme sağlar, pazarlama problemlerini azaltır.
Toplumsal kalkınmayı sağlar.
Peki hayvancılıkta sosyal projeler nasıl olmakta ve nasıl olabilir.
Biz bunu yeni keşfediyor da değiliz.
Çünkü Tarım Bakanlığı’ na bağlı TEDGEM ( Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü) bu konuda oldukça tecrübeli olup halen Devletin Genel Bütçesinden küçük de olsa sosyal projelere devam etmektedir.
Bu sosyal projelerde hayvancılık yapacak çiftçilerin yaşadıkları yerlerin iklim özelliklerine göre açık, yarı açık, kapalı modern ahırlar, projenin niteliğine göre vasıf ve esvafta büyük veya küçük baş hayvan sahibi olabilmeleri sağlanmaktadır.
2003 yılından beri bu projelere Tarım Bakanlığı’nın ayırdığı toplam bütçe (2010 yılı hariç) 500 trilyon civarında olup her yıl aşağı yukarı 70 trilyon sosyal projelere parasal destekler verilmiştir.
Bu projeler nedir nasıl uygulanıyor bunların detaylarını vererek hayvancılığımıza çözüm yolları arayan entellektüellerimize bir perspeftif sunmak istiyoruz.
Bu projelerde: Bir veya bir kaç köy bir proje çevresi meydana getiriyor. Bu köy veya köyler içinde yaşayan (ikamet sahibi) 7 kişi bir araya gelerek …. Köyü Damızlık Sığır Yetiştiriciliği veya Keçi, veya Besicilik adı altında kooperatif kuruyorlar. Projede gereken miktarda üye katılımı gerçekleşmesi gerekiyor.
6 damızlık sığırx50kişi veya 2 damızlık sığırx 50 kişi veya 30 koyun x50 kişi gibi projelerden hangisini benimsemişlerse ve İl Tarım Müdürlüğü Destekleme Şubesi Uzmanları da hangisini bölgenin iklim, tarım şartlarına göre uygun görüyor ise o projeyi kooperatif yöneticileri ile karşılıklı görüşme ve mutabakata varılıyor. Üyelerinde Tarımsal Destekleme Şartlarına uygunluğu kontrol ediliyo. Destekleme şube müdürlüğü kooperatifin proje fizibilitesini hazırlayıp TEDGEM’ e gönderiyor.
TBMM Tarım Bakanlığının yıllık TBMM’ nin kabul ettiği bütçeden TEDGEM Genel Müdürlüğü’ne yıl sonunda, önündeki yeni yıl için bu projelere bir bütçe ayrlıyor. Bu bütçeyi TEDGEM önceki yıllardan müraacat etmiş kooperatiflere bütçenin imkan verdiği ölçüde ödenek ayırıyor. Bütçe, müraacat eden kooperatif sayısının çok ama çok az yüzdesini karşılıyor. Mesela 1000 kooperatif müraacat etti ise ancak 10 kooperatifin projesine kaynak ayrılabiliyor. 7-8 yıldır projesine ödenek bekleyen kooperatifler olduğunu da biliyoruz.
Diyelim ki X kooperatifinin 6sığır x 50 kişilik projesine ödenek verildi.
Bu projelerdeki borçlandırma Ziraat Bankası kanalıyla olmaktadır. Ziraar Bankası’ nın geçerli faiz oranlarının % 50-60 oranı Devlet tarafından karşılanıyor. İlk iki yılı ödemesiz, toplam 7 yılda ödeyecek şekilde proje sahipleri Ziraat Bankası tarafından borçlandırılıyor.
ZB tarafından borçlandırma muameleri yapıldıktan sonra TEDGEM ahır paraları ödeneğini serbest bırakıyor. Ahırlar yapılırken ve yapıldıktan sonra Destekleme şubesi uygunluğunu kontrol ediyor.
Ahırlar bittikten sonra Tedgem kooperatif adına ve kooperatif Başkan veya yönetimininde katılacağı şeklide projede ve Tedgem teknik şartnamelerindeki özelliklere uygun hayvan ihale ilanı gazeteler ile duyuruluyor. Belirli kapasitelere ve tecrübeye sahip hayvan tedarikçisi firmalar ihaleye katılıyor. İhaleyi kazanan firma verilen süre içerisinde kooperatif yöneticileri, Tarım İl Müdürlüğü Destekleme şubesinin görevlendirdiği hayvan seçiminde tecrübeli veterinerler ile birlikte ülke içinden sertifikalı hayvanları seçip proje sahiplerinin ahırında, proje sahibi 50 kişiye hayvanlarını teslim ediyor. Teslim esnasında tek tek hayvanların kontrolü ve fotoğrafları çekilip Tedgem’ deki ihale dosyasına konuluyor. Proje sahiplerinin lehine hayvanların bir yıllık sigorta poliçeleride onlara teslim ediliyor. Proje içinde işletme binası ve proje çevresindeki toplanan sütün depolandığı süt soğutma tankı da var.
Teggem sadece hayvancılık değil sera gibi kooperatifleşmiş sosyal projeleri de desteklemektedir. Ama yine devletin Tedgem’ e ayırdığı azıcık bütçe kadar!
Bu tip projelerin detaylarında eleştirilecek hususlar bulunsa da bu tip sosyal projeler düşünce olarak mükemmeliyet arz etmektedir.
Ülkemizin hayvancılık desteklerine 2009 yılı için ayırdığı pay 1 milyar 300 milyon iken Tedgem’ e sosyal projeler için son yedi yılda verdiği parasal miktar yıllık ortalama 70 trilyon olmuştur.
Tedgem 1980’ li yıllardan beri sosyal projeler için faaliyet göstermektedir. 2003 yılından beri hayvancılığa verilen sosyal projeler yoluyla yapılan ahırların tamamına yakını şimdi bomboştur. Çünkü 2008 yılında çiğ süt fiyatlarının sanayiciler tarafından 0,39 TL’ lere indirildiği süreçte çiftçi o prejelerdeki hayvanlarını besleyemez oldu. Süt inekleri kasaba gönderildi. Tarım Bakanlığı bunu bildiğinden bu projelerin borçlarını 2009 yılında da, bu yıl da bir yıllığına erteledi!
Şunu unutmamak gerekir ki sosyal projeler topyekün uygulanırken üretilen ürünlerin adaletsiz bir fiyatla sanayicilerin satın almalarına göz yumulur ise sosyal projelere ayrılan devlet destekleri, tüm destekler heba olacaktır. Yaşadığımız süreçte bu sonucu gördük.
İşte böyle projeler islah edilerek büyük kaynaklar ayırılmaldır. Hayvancılığa böylesine destekler verilirken;
Et, süt ve süt ürünlerinin hammaddesini üreten hayvancılığımızda bunların üretiminin jenaratörü olan süt sığırcılığımızda; çiğ süt fiyatlarının çiğ süt üreticilerine maliyetinin 75 kuruş olduğu göz önüne alınarak, bu matrah üzerine adil bir kazanç oranını sağlayacak düzenlemeler süratle yapılmalıdır. Projelerin ,desteklemelerin bu önemli ayağı ihmal edilmemelidir. İhmal edildiği takdirde yıllardır verilen desteklerde olduğu gibi verilecek destekler de boşa gidecek olup et ithalatından kurtulamayacağız.
Süt sanayicilerinin Modern Ağa, çiğ süt üreticilerinin Modern Maraba yapılmış olma düzenine son verilmelidir.
Çapar hocam yazılarınızı beğeniyle okuyorum. Sanki ülkeyi yönetenler bunları bilmiyorlarmı elbette biliyorlar ama onların aldığı emir tarıma destek vermemek ve bitirmek ülkeyi pazar haline getirmek kısaca ihanet etmek diğer yaptıklarıda imam beslemek çünkü en iyi uyuşturucu din. Saygılarımla.
Çapar bey sütün litre maliyetini hangi verilere dayanarak 75 kuruş bulduğunuzu çok merak ettim, lütfen maliyet tablosunuda çıkarırmısın…
Çapar bey 2003 yılından beri ahırların boş olmasının tek nedeni sütteki düşüş vs değildir.bunlarda etkendir fakat temel sorun belirttiğiniz gibi projelerin 6 sığır *50 kişi ve 2 sığır 50 kişi gibi sayıların mevcut olmasıdır.6 sığır 2 sığır gibi komik rakamlarla kar amaçlı işletme kurulamaz tam tersine girdi maliyetlerinin fazla olduğu ülkemizde bilinçsiz bakıma bağlı olarak zarar etme söz konusudur.işte ahırların boş olmasının temel nedeni budur.50 kişiye 2 sığır yerine 50 sığırı 1 kişiye verilmesiyle ancak üretimde verimlilik ve karlılık sağlanabilir.Saygılarımla
Veteriner hekim Harun ÖZTÜFEK
Çapar Bey Merhaba, yazınızı ilgiyle okudum.
Gerçekten güzel noktalara değinmişsiniz, Sizinde bahsettiğiniz gibi Tarım Bakanlığı özellikle kooperatif projelerine özel önem vermektedir. Çünkü bu sayede çiftçilerimiz örgütlenmiş oluyor ve girdilerini de daha ucuza temin etme imkanlarına kavuşmuş oluyor. Devlet tarafından verilen destek miktarı kooperatifler için ne yazık ki dediğiniz gibi az olmaktadır. Bakanlığın desteklediği proje konuları ve ölçekleri değişmektedir. Yazınızda katılmadığım nokta ise 2003 yılından bu yana verilen hayvanların bulunduğu ahırların tamamına yakınının boş olduğunu söylemenizdir. Buna dayanak olarak hangi verileri kullandınız bilmiyorum ama arkadaşlarımın görevi gereği gittikleri yerlerde bu dediğiniz durumun gerçek olmadığını olmadığını biliyorum. İl Müdürlükleri en az 6 ayda bir bu kooperatifteki hayvanların yavrularına günlük süt verimlerine kadar sayımlarını yapıyor ve Bakanlığa bildiriyorlar. Genel Müdürlük (TEDGEM) tarafından yapılan kontrolleri söylemiyorum. Ahırları boş dediğiniz kooperatiflerden bazıları ortakların kooperatif öbilincine ulaşmamış olmalarından veya hayvanlarına gerekli bakım ve besleme imkanlarını vermemelerinden olabilir. Yoksa özellikle batıda, Trakyada, Karaman, Aksaray gibi bazı illerimizde çok güzel örnekleri var oraları da bir görmenizi tavsiye ederim.
Veteriner Hekim Harun ÖZTÜFEK Bey,
Proje ölçeklerinin küçük olmasından dolayı işletme verimliliğinin olmayacağpından bahsetmişsiniz. Öncelikle şunu belirteyim bu projeler Çapar Beyin de dediği gibi sosyal içerikli projeler ve küçük çiftçilere katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuş projeler. Eğer aile başına hayvan sayısını fazla artırırsanız bunun mailyeti de yüksek olur ve sıradan çiftçilere bu kredileri kullandıramazsınız. Hedef kitleniz az olur. Çünkü bu krediyi kullanabilmek için ortakların projenin yatırım tutarının belli bir bölümünü özkaynağından karşılaması gerekiyor. Bu konuda sıkıntı yaşıyorlar. Yorumunuzda dikkatinizden kaçmış olmalı aslında kooperatif bir işletme gibidir. Amaçlardan biri de ortaklarına ucuz girdi temin etmektir. Maalesef kooperatiflerimizde bu konu iyi anlaşılmadığından hala girdiler şahsi olarak temin edilebilmekte ve bu da girdilerin pahalı olmasına sebep olmaktadır. Ama bilinçli iş yapan kooperatiflerimiz herhangi bir sıkıntıyla karşılaşmamakta ve her geçen dönem daha da büyümekte, ürettikleri sütleri kendileri toplayıp pazarlamakta, ya da daha iyisini yapıp sütlerini kendileri işleyerek süt, yoğurt, ayran, peynir gibi süt ürünleri olarak satışlarını gerçekleştirmektedir. Burada hepimize düşen görev kooperatifçiliği iyi anlayıp iyi anlatmaktır. Teşekkür ederim.
Herhengi bir konuda tereddütünüz olduğunda İl Müdürlükleri ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğünden ayrıntılı bilgiler alabilirsiniz.