Gündüzleri 45-60 dakika “uyumanın” (kaylûle) beynin öğrenme ve hafıza gücünü 5 kat artırdığı ortaya çıktı (1).
Neurobiology of Learning and Memory isimli tıp dergisinde yayınlanan araştırma Almanya’ da Saarland Üniversitesi uzmanları tarafından 41 denek üzerinde gerçekleştirildi.
Deneklere 90 tek kelime ve 120 ilgisiz kelime çifti listesi gösterildi ve bunları öğrenmeleri istendi.
Öğrenme işinden hemen sonra hafıza hatırlama testi (memory recall test) yapıldı ve katılımcıların yarısından 90 dakika süreyle uyumaları yarısından ise bir DVD seyretmeleri istendi.
Uyku sırasında EEG (beyin elektrosu) vasıtasıyla özel olarak uyku iğciklerine (sleep spindles) odaklanarak beyin aktivitesi ölçüldü.
Daha sonra hafıza hatırlama testi tekrarlanarak uyku ya da DVD seyretmeden önce gösterilmiş olan kelime ve kelime çiftlerini hatırlamaları istendi.
45-60 dakika uyuyanların kelime çiftlerini öğrendikten hemen sonraki kadar iyi hatırladıkları ve DVD seyredenlere göre 5 misli daha başarılı oldukları tespit edildi.
Kısa süreli uykunun bir arkadaşın ismi veya telefon numarası gibi maddeleri hatırlamaya katkısı olmadığı görüldü.
Ayrıca, öğrenme ve hatırlamanın daha fazla sayıda uyku iğcikleriyle birlikte olduğu ve uyku iğciklerinin çağrışımlı hafızada (associative memory) rolleri olduğu gösterilmiş oluyor.
Uyku iğcikleri, beyin aktivitesinin uykunun ikinci döneminde hafıza pekiştirilmesinden kortikal gelişime kadar uykuyla ilgili pek çok fonksiyona aracılık ettiğine inanılan EEG dalgalarıdır.
Hafıza pekiştirilmesi (memory consolidation), kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya bilgi transferiyle alâkalı bir süreçtir.
Neden ilgisiz kelime çiftleri kullanıldı?
“Süt-taksi” gibi ilgisiz kelime çiftleri, kelimelerin aşinalık sonucu hatırlanmasını bertaraf etmek için kullanıldı.
Denekler, böyle bir birlikteliği daha önce hiç duymadıkları ve bu birlikteliğin bir anlamı da olmadığı için kelimeleri hatırlamada aşinalığın bir faydası olmuyor.
Bundan dolayı da hipokampustaki ilgili kısmın spesifik hafızasına ulaşılmaya çalışılması gerekiyor.
Gelelim neticeye
Uykunun ve hatta gündüzleri kestirmenin hafıza performansını artırdığını gösteren pek çok çalışma var.
Daha önce yapılan bir araştırmada da 6-12 aylık bebeklerde 30 dakikalık gündüz uykusunun hafızayı güçlendirdiği ortaya çıkmıştı (2).
Ben de kısa süreli uykunun beyni canlandırdığına inanır ve senelerdir her fırsatta otobüste, vapurda, muayenehanede 10-15 dakika da olsa “kestirmeye” çalışırım.
Şimdi bir emekli doktor olarak uyumaya fırsatım çok ama fakültede öğretim üyesi iken öğlenleri kapıma “REM fazındayım, birazdan geleceğim” diye bir not yazar ayaklarımı uzatır koltukta uyur ve uyanınca cin gibi olurdum.
Herkese de tavsiye ediyorum.
Not: Okuyucularımdan gelen mesajlardan öğle uykusuna dinimizde “kaylule“” dendiğini ve peygamber efendimizin sünnetlerinden olduğunu öğrendim.
Kaynaklar
1. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1074742715000362
2. http://www.pnas.org/content/112/5/1625.abstract
