2009 senesinde H1N1 virüsünün sebep olduğu pandeminin kötü miraslarından biri de Pandremix isimli aşı olan 1300’ den fazla kişinin uyku hastalığı’ na (narkolepsi) yakalanmasıydı.
Bunu o zaman okuyucularıma duyurmuştum (1, 2).
Önce savsaklandıysa da daha sonra üretici firma GlaxoSmithKline aşılarının uyku hastalığına yol açabileceğini kabul etti, bazı hastalar ve ailelerine tazminat ödendi ama aşının hangi mekanizma ile narkolepsiye yol açtığı bilinmiyordu.
Science Translational Medicine (STM) ‘de yayınlanan yeni bir araştırma bu soruya cevap veriyor: Araştırmaya göre aşı, beyin hücrelerinde uykuyu düzenleyen bir reseptöre de bağlanabilen antikor oluşumuna yol açabiliyor (3).
Pandremix’ in genetik olarak risk altında olan bazı kişilerde narkolepsiyi ortaya çıkaran oto-immün bir reaksiyonu tetiklemesi mümkün görünüyor ancak bu verilerin daha geniş kapsamlı çalışmalarla doğrulanması gerekiyor.
STM’ de 2013’ de aşı ile tetiklenen farklı bir oto-immün reaksiyonu gösteren araştırma daha sonra neticeler tekrarlanamadığı için geri çekilmişti.
Araştırma nasıl yapıldı?
Araştırmacıların oto-immün bir reaksiyondan şüphelenmelerinin sebebi, narkolepsi gelişenlerin çoğunda HLA ailesinde (HLA-DQB1*0602 haplotype ) kendi proteinlerini vücuda dışarıdan giren mikropların proteinlerinden ayırt eden spesifik bir gen varyantına sahip olmaları.
Araştırmaya göre, hipokretin reseptörünün bir parçası H1N1 virüsünün nükleoproteininin bir parçasına benziyor.
Esasında H1N1 virüsünün yüzey proteinlerine karşı antikor oluşturmak için tasarlanan ama aynı zamanda nükleoproteine karşı da antikorlar oluşmasına yol açan aşı, hipokretin reseptörüne de bağlanıyor ve neticede hücrenin ölümüne yol açabiliyor.
Pandremix yapılan ve narkolepsi teşhis edilen Finlandiyalı çocukların serumları, yüzeylerinde hipokretin reseptörü oluşturulan hücrelere ilave edildi.
Hastalardaki antikorların 20 örneğin 17’ sinde bu hücrelere bağlandıkları görüldü ama farklı bir pandemi aşısı (Novartis’ in Focetria isimli aşısı) yapılanların serumunda bu tür antikorların oluşmadığı görüldü.
Narkolepsiye ilişkilendirilmeyen Focetria’ da nükleoprotein konsantrasyonunun Pandremix’ ten çok daha az olduğu da belirlendi.
H1N1’ in kendisi ve diğer grip virüsleri de buna sebep olabilir mi?
Aşı narkolepsiyi tetikleyebildiğine göre H1N1’ in kendisi ve diğer grip virüsleri de buna sebep olabilir mi?
2009’ dan sonra Pandremix’ in kullanılmadığı Çin’ de de narkolepsi vakalarının arttığı biliniyor ve H1N1 geçiren bazı hastaların serumlarının hipokretin reseptörlerine bağlanabildiği gösterildi ama bu henüz kesin ispatlanmış bir durum değil.
Araştırmacılar şimdi reseptördeki blokajın ortadan kaldırılmasıyla hipokretin sisteminin normale dönüp dönemeyeceğini inceliyorlar.
Ayrıca, grip aşılarının daha emniyetli olması için nükleoprotein seviyelerinin daha düşük tutulması veya reseptöre benzeyen nükleoprotein kısmının çıkarılması üzerinde çalışıyorlar.
Bu haber bizim medyada yer almadı
Bizim medyada “tıbbi hatalar” afişlere çıkarılır ama ilaç ve aşılarla ilgili menfi haberler çoğu zaman görmezden gelinir.
Pandremix’ in uyku hastalığına yol açtığını ortaya koyan bu araştırma da bizde yazılı veya görsel medyada kendine yer bulamadı.
Grip aşısı meftunu “bilim (!) adamlarının” da bu araştırmadan muhtemelen haberleri yoktur, olsa da bırakın duyurmayı “aşı uykuya da iyi geliyor” diye reklâmını bile yapmaya kalkabilirler, şaşırmam.
Oysa mesela Pandremix’ i gribi önlemesi yanında kalp krizi veya kanser riskini de azalttığını gösteren bir araştırma “manşetlere” çıkarılırdı.
Ayrıca, doktor milletine “vurmanın” hiçbir faturası yoktur ama ilaç endüstrisinin arkası güçlüdür, ne olur ne olmaz dikkatli olmak lâzım.
Gelelim neticeye
2009’ da, domuz gribinin milyonlarca insana bulaşacağı, aşı olmayanların ölümlerinin kaçınılmaz olacağı şeklinde korkutma kampanyaları düzenlendi ama neticede pandemi her seneki mutat salgınlardan bile daha az ölüme yola açtı.
Hiçbir yan etkisi yok, çok emniyetli denilen aşıların marifetlerini görüyorsunuz.
Sapasağlam insanlara gripten korunmaları için yapılan aşıların yüzde yüz etkili ve yüzde 100 de emniyetli olması gerekiyor, yoksa işte böyle kaş yapayım derken göz çıkarmak kaçınılmaz oluyor.
Tıbbın değiştirilmesi teklif dahi edilemeyen prensibini unutmayalım: Önce zarar verme!
Kaynaklar
3. http://stm.sciencemag.org/content/7/294/294ra105.abstract
Narkolepsi nedir?
Halk arasında uyku hastalığı adıyla bilinen narkolepsi santral sinir sisteminin kronik bir hastalığıdır. Avrupa’ da her 3 bin kişinin birinde rastlanan uyku hastalığı daha ziyade çocukluk veya ergenlik çağında ortaya çıkıyor.
Hipotalamustaki beyin hücrelerinde meydana gelen kayıplar uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen hipokretin molekülünün eksikliğine yol açıyor.
Hastalığın başlıca belirtileri gündüzleri konuşurken veya yemek yerken öncü bir uyarı olmadan ve aniden uyumaya başlamak, kas tonusünün ortadan kalkması (katapleksi) sebebiyle birden yığılıp kalma, hayal görme, gece uykularının ve otomatik davranışların bozulmasıdır.
Hastalığın kesin sebebi bilinmemekle beraber genetik bir yatkınlık ve bunu tetikleyen çevresel faktörler (virüsler, stres, toksinler) sorumlu tutulmaktadır.
Beyinde uykuyu düzenleyen hipokretin isimli kimyasal maddenin azalmış olduğu belirlenmiştir.
Hastalığı ortadan kaldıracak bir tedavi yoktur ama bazı ilaçlarla ve hayat tarzı değişiklikleriyle belirtiler kontrol altına alınabilir.
