Tıbbi olarak gerekli olmadığı hâlde glüteni diyetlerinden çıkaranlarda diyabet riskinin arttığı bildirildi.
Araştırma, bilim dünyasına Amerikan Kalp Derneği’ nin Epidemiology and Prevention/Lifestyle and Cardiometabolic Health 2017 Scientific
Sessions isimli toplantısında duyuruldu (1).
1984-1990’ dan 2010-2013’ e kadar 199.794 kişinin (4.24 milyon kişi-sene) takibiyle gerçekleştirilen çalışmada 30 senelik sürede 15.947 kişide diyabet geliştiği belirlendi.
Katılımcıların gluten alımları her 2-3 senede bir tekrarlanan gıda anketlerine göre Nurses’ Health Study, Nurses’ Health Study II ve Health Professionals Follow-up Study isimli üç uzun vadeli çalışmaya dayanılarak belirlendi.
Buna göre ortalama günlük gluten alımları ilk çalışmada 5.8 gram, ikincide 6.8 gram ve üçüncüde de ise 7.1 gram idi.
Analizlerde, fazla gluten tüketenlerde diyabet riskinin günde 4 gramdan az gluten tüketenlere göre yüzde 13 daha düşük olduğu ve diyetlerinde az gluten bulunanların daha az tahıl lifi aldıkları belirlendi.
Riskin, egzersiz alışkanlığı, kilo, günlük kalori alımı ve ailede diyabet hikâyesi gibi faktörlerin dikkate alınmasından sonra da değişmediği görüldü.
Gluten nedir?
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir ve ekmek ve diğer unlu mamullere pişirme sırasında esneklik ve piştiklerinde de yumuşaklık kazandırır.
Çölyak hastalarının ve non-Çölyak gluten hassasiyeti (gluten entoleransı) bulunanların glütensiz bir diyet uygulamaları şart olmakla beraber birçok insan da gereksiz olarak glutensiz gıdaları tüketmektedir.
Bunların önemli bir kısmı ne Çölyak hastası ve ne de gluten entoleransı olmayan ama kronik hastalıklardan korunmak isteyen sağlıklı insanlardır ama glutensiz diyetin bu hastalıkları önlediğini gösteren güvenilir bilimsel veri yoktur.
Gereksiz glutensiz diyet uygulananların bir kısmı ise gluten entoleransı teşhisi olan hastalardır ama bunların da çoğunda gerçekten bir gluten entoleransı olup olmadığı şüphelidir.
Çünkü gluten entoleransının teşhisi sağlayan hiçbir laboratuvar bulgusu olmadığı gibi gıda entolerans testlerinin de teşhiste hiçbir yeri yoktur.
Şişkinlik, karın ağrısı ve ishal gibi bağırsak belirtileri yanında yorgunluk, baş ağrısı, anksiyete, zihin bulanıklığı, konsantrasyon azalması gibi bağırsak dışı belirtiler başka birçok hastalıkla ilgili olabilir.
Araştırmanın kusurları
Bu araştırma gözleme dayalı bir çalışma olduğundan bulgularından bir illiyet bağı (causality) çıkarılması mümkün olmadığı gibi henüz hakemli bir dergide yayınlanmadığı için de elimizde araştırma ile ilgili ayrıntılı bilgiler mevcut değildir.
Araştırmada ortaya çıkan risk azalışının çok yüksek olmaması da önemlidir.
Neticede, bu araştırmayı elbette dikkate almak gerekir ama sonuçlarının ihtiyatla değerlendirilmesi de şarttır.
Glutensiz diyet diyabet riskini nasıl artırabilir?
Araştırma bu soruya bir cevap ortaya koymuyor ama şu ihtimaller düşünülebilir.
BİR: Glutensiz diyet uygulayanlar yeteri kadar lif ile vitamin ve mineraller gibi önemli besin ögelerinden de mahrum kalıyor olabilirler.
İKİ: Glutensiz yiyeceklerde fazla miktarda katkı maddesi, tuz, şeker, nişasta (pirinç, soya, mısır…) gibi sağlıksız besin ögelerinin bulunma ihtimali yüksektir.
ÜÇ: Illinois Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada da gösterildiği gibi glutensiz diyet uygulayanların arsenik ve cıva gibi toksik metalleri daha fazla almaları mümkündür (2).
Gelelim neticeye
Glutensiz diyetlerin özendirilmesinde, insanları sağlıklı tabii yiyeceklerden uzaklaştırarak paketlenmiş hazır gıdalara mahkûm etmeyi hedefleyen besin endüstrinin de büyük rolü vardır.
Yiyecekler kötülenerek 7’ den 77’ ye herkese balık yağı, mineral, vitamin haplarının dayatılması gibi gluten de her hastalığın tek müsebbibi gösterilerek insanların glutensiz gıdalara özendiriliyor olabileceği unutulmamalıdır.
Çölyak ve gerçekten gluten entoleransı olanlar dışında kalanlar için glutensiz diyet, balık yemeyip omega-3 hapına, güneşlenmeyip D vitamini hapına talim etmekten farklı bir şey değildir.
Beyni her gün yeni bir beslenme tavsiyesi ile gıda takviyecilerinin pazarlama numaralarıyla allak bullak olan insanları “adam gibi beslenmeye” davet ediyorum.
Kaynaklar:
1. http://news.heart.org/gluten-may-lower-risk-of-type-2-diabetes/
