Yerinde yapılan radyolojik incelemelerin birçok hastalığın erken teşhis edilmesini sağladığına sözümüz yok elbette ama bunların pek çok kereler gereksiz yapıldığı da kimsenin itiraz edemeyeceği bir gerçek.‘Radyolojik bir inceleme yapılmazsa bir hastalığa teşhis konamazmış” kanaati hastalar arasında da doktorlar arasında da hızla yayılıyor.
Hastaneye veya doktora gidip de röntgen çektirmeden dönmek neredeyse imkânsız hâle geldi, desem abartmış olmam.
Radyolojik tetkik istenmeyen hasta kendisine gereken ilginin gösterilmediğini sanıyor.
Doktorlar neden ‘gereksiz’ radyolojik inceleme istiyor
İngiltere’de yapılan bir araştırmaya göre radyolojik tetkiklerin yüzde 30′a yakın kısmı boş yere yapılıyor!
Bizde de durumun bundan farklı olmadığını düşünüyorum.
Doktorların ‘gerekmediği halde’ radyolojik inceleme istemelerinin pek çok sebebi olabilir:
BİR: Elinde olan veya olmayan sebeplerle hastaya gerektiği kadar zaman ayıramamasını hastadan bir radyolojik tetkik isteyerek kapatmak istediği için
İKİ: Yeterli tıbbi bilgi, tecrübe ve maharete sahip olmadığı için
ÜÇ: Defansif tıp uygulaması olarak hukuki bir meseleyle karşılaşmamak için
DÖRT: Performans sisteminde daha fazla kazanmak veya röntgencilerinden daha fazla komisyon almak için
BEŞ: Hasta tarafından gelen ısrar ve ricalara dayanamadığı için
ALTI: Aklıma gelmeyen başka sebepler de bulunabilir.
Çocuklara dikkat!
Amerika’da 355 bin çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada 18 yaşına gelene kadar çocuklara ortalama olarak 7 kez röntgen, ultrason, tomografi, manyetik rezonans gibi çeşitli radyolojik incelemeler yapıldığı tespit edildi.
Bu araştırmaya göre, çocukların yüzde 12′sine tomografi; ilk 3 yaşa kadar her 4 çocuktan birine iki veya daha fazla ve her 7 çocuktan birine üç veya daha fazla röntgen çekilmiş olması, uzmanları ciddi şekilde endişelendiriyor.
Durum bizde de farklı değil.
Son senelerde her öksüren çocuğa ‘akciğer röntgeni’ ve öksürüğü biraz uzun sürene ise ‘tomografi’ çektirme modası var; tomografisi normal çıkanlara HRCT yani yüksek çözünürlüklü tomografi de çok sık isteniyor.
Özellikle çocuk ve gençlere radyolojik tetkik isterken bir değil on defa düşünmek şart!
BİR: Çocuk ve gençlere yapılan radyolojik tetkiklerin teşhisi ve tedaviyi değiştirme ihtimali çok azdır; hiçbir tetkik ayrıntılı bir anamnez ve dikkatli bir fizik muayenenin yerini alamaz.
İKİ: Tıbbi görüntüleme tetkiklerinin çoğunda X-ışınları yani radyasyon kullanılıyor. Kanserlerin sebeplerinden biri de radyasyon ve alınan doz arttıkça kanser riskinin arttığı da biliniyor. Araştırmalar, tüm kanserlerin yüzde 2′sinin sebebinin radyasyon olduğunu gösteriyor.
X-ışınlarının kanser yapıcı etkileri hızlı çoğalan hücrelere sahip olan çocuk ve gençler ile hamile hanımlarda çok daha fazla. Tabii ki her röntgen veya tomografi çekilen kimse ertesi gün kanser olmuyor ama küçük yaşlardan itibaren maruz kalınan bu kadar çok radyasyon kanser için ciddi risk yaratıyor.
Mesele sadece radyasyona maruz kalmakla sınırlı da değil
Gereksiz tetkiklerin başka mahzurları da var.
Yerinde istendiğinde hayat kurtarıcı olan bu tetkikler hükümetlere, sigortalara ve kişilere altından kalkılması mümkün olmayan ciddi ekonomik zararlar veriyor.
Gereksiz tetkikler ‘aşırı teşhis’ ve ‘aşırı tedavi’ gibi tıbbın son senelerde giderek artan sıkıntılarından birinin de önemli sebepleri arasında yer alıyor.
Laboratuarların gereksiz meşguliyeti, teknisyenlerin daha fazla ışına maruz kalmalarına, radyologların iş yükünün artmasına, dikkatinin dağılmasına, acil inceleme yapılması gereken hastaların tetkiklerinin gecikmesine de yol açıyor.
Gelelim neticeye
Maksadım insanları korkutmak veya insanların kafasına radyolojik tetkiklerin tamamen gereksiz ve zararlı oldukları düşüncesini yerleştirmek değil.
Bunlar doğru kişiye doğru teknikle uygulandığında hayat kurtaran incelemelerdir ve mutlaka yapılmalıdır.
Mesele, radyolojik tetkiklerin çoğunun “gereksiz yapılmasıdır”.
