Kişisel sorumluluk almayan herkes eleştirdiği sistemin parçasıdır.
Vaclav Havel “Uzaktan Soruşturma” adlı kitabında toplumsal bir projesi olup olmadığını anlatırken zihniyet sorunsalını şöyle irdeler:
“Yani aslında ben, farklı çıkar ve ilgi gruplarının biraraya gelip dayanışmasına karşı değilim, aksine, kişisel sorumluluğu gölgeleyen her şeye veya birinin iktidar heveslisi bir gruba göstereceği itaatin bazı avantajlarla ödüllendirilmesine karşıyım. Benim kişisel “ütopim” de bu, bundan söz etmeyi pek sevmem, bunu açıklamaya beni zorlayan ilk insansınız. Yani, bilinç düzeyinde belirli ve önemli bir kıpırdanma olmaksızın, sistemde daha iyiye doğru esaslı ve göze görünen bir değişme olması imkansız ve bu da öyle “ örgütsel numaralar” la gerçekleştirilemez: “ İnsan Düşüncesi” dediğim şey olmadıkça, burada kısaca anlatmaya çalıştığım böyle bir sistemin ortaya çıkabileceğini tasavvur edemiyorum. Herhalde bir reformcu ya da devrimci gerçekleştirecek değil, bu ancak genel düşünce durumunun doğal bir ifadesi olabilir. Bu öyle bir durumdur ki, insan 
artık burnunun ucunun ötesini görebiliyordur. Ve –sonsuzluk karşısında- doğrudan onu ilgilendirmeyen şeylere karşı sorumluluk yüklenmeye ve kendi kısmi çıkarlarını genel çıkarlara karşı feda etmeye hazırdır. Bu zihniyet olmaksızın en akılcı bir sistem projesinin bile yararı yoktur.”
Havel’in düşünür olmasından kaynaklanan özgün politikasının bel kemiği , belki de, burada yatar, sadece kendi çıkarları(ya da kendi küçük grup çıkarları) dışında hiç sorumluluk alamayan anlı-şanlılarla gazetecilik yükselemez.
Türkiye gerçek gazetecileri olmadan bir toplumsal projeyi hedefe ayarlaması imkansız olan yurdumuzdur. Ona yurdumuz demek için önce bir düşünce ve haysiyet yurdunun kapılarından geçmelidir.
Etik değerler olmadan hangi iş “büyük”, hangi isim “anlı”, hangi tarih “şanlı” olabilir?
Jack London’ın “Demir Ökçe” kitabında sevilen bir bilgin olan kahramanın babası önce basında övülen biriyken sonra kapitalizme ağır darbe vuran bir kitap yazınca her şey tersine döner. Artık ondan tek kelime etmezler basında ve kitap piyasadan kaybolur. Matbaa asla basacak yer bulamayacağını söyler. Bu Demir Ökçe’nin şöyle bir tadına bakmaktır. Geri 
çekilmesini önerirler. Ama adam bilgindir ve başka da bir şey olmadığı için tüm basımevlerini dolaşır. İnanmak istemez. Kitabının gerçekten aforoz edildiğine kanaat getirdikten sonra bunu gazetelerde ilan etmeyi dener. Başaramaz. Bir çok gazetecinin bulunduğu bir sosyalist toplantıda bu fırsatı buldum sanarak kitabının öyküsünü anlatır. Ertesi gün gazetelerde
kitabın adını bile anmadan yazarına hakaretler yağdırırlar. Kelime ve cümlelerin mantık silsilesini kopararak anarşik bir beyanat yaratırlar. Associated Press telgrafıyla tüm ülkeye yayılır bu. Babası nihilist ve anarşist damgasını yer. (Bu karalama sıfatları her dönemde değişir; kimi zaman komünist damgası ya da vatan haini damgası sıfatı yetmiştir, kimi zaman bu yerini karşı devrimciye ya
da cadı sıfatına bırakmıştır) Demir Ökçe’den;
SONRA KARA YÜZÜKLER ÇIKAR SAHNEYE
“Çok satan bir gazetede çıkan bir karikatür babamı elinde kızıl bayrak, zift meşaleler ve dinamit bombaları taşıyan uzun saçlı ve vahşi bakışlı bir grubun başında gösterir. Gazeteler uzun hakaret yazılarıyla üstüne yüklendiler ve hatta ruhi bir depresyon ya da yıkılış üzerine imalarda bulundular.”
Bunun üzerine ona vazgeçmesini önerirler. “Size söylüyorum, bilinmez hadiseler arifesinde bulunuyoruz diye ısrar ediyordu. Etrafımızda büyük işler hazırlanıyor. Bunu seziyoruz. Ne olduğunu bilmiyoruz, fakat muhakkak bir şeyler var. Bana sormayın. Lakin cemiyetin bu kasırgasından bir şey kristalize oluyor. Hem de tam şu sırada. Kitabınızın uğradığı baskın ondan bir sızıntıdır. Ne kadar kitap böyle ezilmiştir? Hiç bir fikrimiz yok. Karanlıkta el yordamıyla gidiyoruz.”
Sonra Kara Yüzükler çıkar sahneye. Bizim çetelerimiz yani.
Amerika’nın Mc Carthy döneminin Demir Ökçesi birçok düşünen ve düşündüğünü söylemekte direnen insanı ezer. 1600’lerde bitmiş cadı avı bile yinelenir. Ortaçağdan sonra ilk kez 1940’larda bir kadının cadı olduğu iddia edilir ve kadın asılır. Yanlış okumadınız; ASILIR. Gazeteler yalan, iftira ve karalama uzmanı kesilmiştir. Güçlerini kötüye kullanarak bir çok insanın mahvına neden olurlar. Bunları anlatan bir film olan “Mr. Smith Washington’a Gidiyor”. Kendi halinde dürüst bir adamın bile gazeteler tarafından linç girişimiyle yaşadıklarını anlatır. Mr. Smith’in babası da erdemli bir adam olarak gazetecilik uğruna öldürülmüştür. Dört sayfalık gazete çıkaran bu başına buyruk adam sırtından vurularak öldürülmüştür. Gazeteler Mr. Smith’e karşı saldırıya geçerler ve burada yayınlanan yalan haberler Senatoda belge olarak kabul edilir. Gazeteler o zamanlar bugün bizde olduğu gibi tek başına belgedir. Gazeteciler Cemiyet’inden yardım umar. Ama herkes arkadaşlarını korur. Onlar gerçeğin bekçisi gazeteciler değil arkadaşlarının ve sistemin bekçileridir.
1940’LARIN AMERİKA’SINDA YAŞANANLAR TANIDIK
Mr. Smith onlara şöyle seslenir: “Neden biraz da gerçekleri yazmıyorsunuz? Kurnazlığınızın yarısı kadar dürüstlüğünüz de olsaydı keşke”. Don Kişot Smith denir ona. Alay ederler. Salak diye seçilen Mr. Smith oyunu bozduğu için medyanın linçine terk edilir. Medya patronu onu tehdit eder: “Senatörlere ne yapacaklarını ben söylerim.” O sanayi kuruluşlarına sahip bir tekeldir. Film yalanla mücadelenin nefes nefese öyküsüdür. Yalanlar üstün gelir ve Senatodan oybirliği ile kovulur. Sistem bekçileri hep “oybirliği” kullanmaya önem verir. İnsanın içinde derin bir sızı, ağzında paslı bir tat bırakır film. 1940’ların Amerika’sında yaşananlar tanıdık.
Son cümle vurucudur: “İnsan haklarını kaba kuvvetten ayıracak yöneticileriniz yoksa gerçek bir ulus olamazsınız”.
Kaba kuvvet, kendinden başka kuş tanımayan güç, fikir üretimine kapalı sistemler yaratır. Onlar merakı boğar. Cesareti küstahlık sayar. Adalete aldırmaz. Dostluğu sadece kendine benzeyene verilecek bir değer olarak görür. Kadını aşağılar, böylece erkek egemen akıl anlayışını yüceltir.
Havel ünlü Tvar dergisinde yaşadıklarını anlatırken içinde bir “parti grubu” barındıran Tvar dergisinden ayrılanların tamamının yazar olmasının bir tesadüf olmadığını söyler:
“Hepsinin yazar, yani bağımsızlıklarını koruyan, kendine özgü insanlar olması bir rastlantı değildi.”
Kendine özgü olan ve düşünce üretimini bu özgünlükte yapanların genel geçer değerler/ zamanlarda anlaşılması zordur.
Varlığının temel ilkelerini dinamitleyen bir gazeteci ahlaklı mıdır?
Siyasetçi ahlaklı mıdır?
Soru yoksa cevap yoktur.
Nevval Sevindi
Odatv.com
