İstanbul Anadolu yakasının ilk sanayi tesisidir ve 1862-1865 yılları arasında Sultan Abdülaziz tarafından Beylerbeyi Sarayı’nın aydınlatılması amacıyla inşa edilmiştir.
On dönümlük arazi içindeki tesis Kuzguncuk Baba Nakkaş Sokak’tadır ve günümüzde bulunduğu sokağa adını vermiştir.
Maden kömüründen elde edilen gaz ile Beylerbeyi Sarayı için üretim yapan Gazhane ’de üretim fazlası Kuzguncuk’un aydınlatılması için kullanılmıştır. “Gazhane her ne kadar sarayın aydınlatılması için düşünülmüşse de üretim fazlası çevre fköşklere de satılmış, Üsküdar Meydanı, asna caddeleri, camiler, saray tünelleri ve bazı semtler de aydınlatılmıştır.”(1)
Beylerbeyi Sarayı’na hizmet eden Gazhane ‘de iki adet gazometre bulunmaktaymış ve 1940 yılında bölgeye elektrik gelmesi ile işlevini yitirmiştir. Uzun süre metruk halde kalan Gazhane bir dönem mantar üretim çiftliği olarak kullanılmış ve etrafında gecekondu tipi evler türemiştir.
Günümüzde metruk hali devam etmekte olan Gazhane 1992 yılında 49 yıllığına Mülkiyeliler Birliği’ne kiralanmıştır. 3-5 Kasım 2006 tarihlerinde Üsküdar Belediyesi tarafından gerçekleştirilen Üsküdar Sempozyumu Bildirilerinde; “Mülkiyeliler Birliği endüstriyel mirasımızın seçkin bir örneği olan Beylerberi Sarayı aydınlatma tesisi olan Kuzguncuk Gazhanesi’ni restore ederek, hem Mülkiyeliler’i hem İstanbullular’ı, kültürel ve sosyal hizmetler sunabilecek yeni bir tesise kavuşturmak çabası içinde bulunmaktadır.”(2 )açıklaması ile konu hakkında kamuoyu aydınlatılmıştır.
Kaynakça:
(1)Üsküdar Belediyesi, Üsküdar Sokak İsimleri Tarihçesi, 1. Basım, İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür Yayınları, 2013, s Üsküdar Sokak İsimleri Tarihçesi s.258.
(2) Mehmet Mazak(Katılımcı), Üsküdar Belediyesi 3-5 Kasım 2006 Üsküdar Sempozyumu Bildirileri-1, İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları, 2007, s.182-183.
1862-1865 yılları arasında Sultan Abdülaziz tarafından Beylerbeyi Sarayı’nın aydınlatılması amacıyla inşa edilen Kuzguncuk Baba Nakkaş Sokak’taki Gazhane’nin, 1992 yılında 49 yıllığına Mülkiyeliler Birliği’ne kiralanmış olması çok ilgi çekici. Demek ki “Mülkiyeliler” her yerde. Boşuna dememişler: “Maliye, Mülkiye, Türkiye.”
Birkaç gün evvel Gazhane’nin yakınından geçtim. Durumunda pek değişiklik yok ne yazık ki. Ancak Mülkiyeliler Birliği’nin Kuzguncuk’ta bir lokali var ve günün her saati müdavimleri masalarını dolu olur. Onceki yorumlarınızda bahsettiginiz gibi eğer bir gün Kuzguncuk’a giderseniz yorgunluk kahvesi içmek için doğru bir durak olabilir Mustafa Bey.