Son yıllarda giderek daha çok insanda görülmeye başlayan yer fıstığı alerjisi, özellikle Amerika ve diğer gelişmiş ülkelerde rastlanan bir sorun olmakla beraber, Türkiye’de son yıllarda astım ve alerjik hastalıklarda büyük artışlar olması yanında, fıstık tüketiminin de giderek artmakta olması, fıstık alerjisine karşı dikkatli olmamız gerektiğini göstermektedir.
Son yıllarda giderek daha çok insanda görülmeye başlayan yer fıstığı alerjisi, özellikle Amerika ve diğer gelişmiş ülkelerde rastlanan bir sorun olmakla beraber, Türkiye’de son yıllarda astım ve alerjik hastalıklarda büyük artışlar olması yanında, fıstık tüketiminin de giderek artmakta olması, fıstık alerjisine karşı dikkatli olmamız gerektiğini göstermektedir.
Ciddi fıstık alerjisi anaflaksiye sebep olarak kişinin ölümüne bile yol açabilir. Hatta bu kişiler kendileri fıstık yemeseler bile yanlarında fıstık yiyenlerin paketlerinden etrafa saçılan koku ve zerreciklerden bile etkilenebilirler. Bundan dolayı Amerika’ da uçaklarda yolculara fıstık ikramı yasaklanmıştır.
ALERJİNİN SEBEBİ
Yer fıstığında bulunan pek çok maddenin alerji yaratması mümkündür. Bunların içinde protein yapısında olanların önemi vardır. Fıstıktaki esas proteinler arachin ve conarachin’ dir. Ayrıca, fıstık lektini, conconavalin A-reaktif protein, çeşitli proteaz inhibitörleri, fosfolipaz B, fitik asit ve aflatoksinler de bulunur.
Fıstığın yenmesinden başka, fıstık yağı, fıstık şurubu, fıstık yağı tozu, fıstık yağlı cipsler, fıstık unları da alerjiye sebep olurlar. Fıstık alerjisi olanlarda bakla, bezelye, mercimek, börülce, fasulye gibi yiyeceklere karşı alerji olma ihtimali yüksektir.
Fıstık alerjisi, fıstığın işlenmesi sırasında havaya saçılan alerjenlerin solunması yoluyla da ortaya çıkabilir; hatta daha önce fıstık hazırlanmış olan bir işletmede daha sonra hazırlanan başka bir yiyeceğe karışabilen önceki fıstık kalıntıları bile alerjilere sebep olabilir.
Fıstık alerjisi, fıstık yemiş kişilerin dudağında çok az miktarda da olsa kalabildiğinden, öpüşme ile bile ortaya çıkabilir.
Fıstık alerjisi riski, egzama, astım, saman nezlesi gibi rahatsızlıkları olanlarda daha yüksektir.
Çocukluk döneminde süt, yumurta gibi besinlere alerjisi olanların yüzde 90’ında 5 yaşından sonra alerji tamamen düzelirken, fıstık alerjisi olanların ancak yüzde 20 kadarında düzelme olur.
Amerika’da özellikle küçük çocuklarda daha fazla görülen yer fıstığı alerjisinin 1.5 milyon kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Ülkemizde fıstık alerjisi ile ilgili bir araştırma yapılmamış olmakla beraber, bizde fıstık alerjisi görülme oranının Amerika’ya oranla çok düşük olduğunu söyleyebiliriz. Fıstık alerjisi tüm gelişmiş ülkelerde hızla artan bir sorundur. Mesela, İngiltere’de 1996’da her 200 çocuktan birinde rastlanan fıstık alerjisi, 2002’ de her 70 çocuktan birinde görülür olmuştur.
FISTIK ALERJİSİNİN BELİRTİLERİ
Fıstık giderek daha çok tüketilen bir yiyecektir. İstatistiklere göre, USA’ da bir kişi yılda ortalama 8 pound fıstık tüketmektedir ve çocukların yüzde 80’ i 2 yaşına geldiklerinde fıstık yemiş olmaktadırlar.
Fıstık alerjisinin belirtileri kişiden kişiye değişir. Dilde şişme, damakta kaşıntı, boğazda kaşıntı ve yanma, gözde burunda kaşıntı, bulantı, kusma, karın ağrısı, nefes darlığı, hırıltılı solunum, morarma, göğüs ağrısı, kurdeşen, tansiyon düşüklüğü ve şoka kadar gidebilen çeşitli belirtiler ortaya çıkar.
Teşhis için, hastanın tipik hikâyesi, alerjik deri testleri ve kanda fıstığa karşı oluşmuş IgE sınıfı antikorların ölçülmesi yeterlidir.
ÖNEMLİ UYARILAR
Fıstık alerjisinin kesin bir tedavisi yoktur.
Fıstık alerjisi olanlar, sadece fıstıktan değil, fıstıktan yapılmış diğer ürünlerden de uzak durmalıdır. Ayrıca, bakla, bezelye, fasulye gibi yiyeceklerin de riskli olabileceği unutulmamalıdır.
Ailelerinde alerjik hastalık olan gebe ve süt veren anneler, bu süreç boyunca fıstık yememelidirler.
Paketlenmiş yiyeceklerde ‘fıstık ihtiva eder’ ya da ‘fıstık kullanılan bir fabrikada yapılmıştır’ gibi uyarılar yer almalıdır.
