Geçen yazılarımızda kütüphanelerin arşivlerin, kent hafıza merkezi bağlamında yeni fonksiyonlarını yapısal vizyon gerekliliklerini ele almıştık. Kent hafıza merkezlerinin içinde bulunmasını zorunlu gördüğümüz e-kütüphanelerin veri tabanına ilişkin gereklilik ve sorunsalları da bu yazıda ele alalım.
Bu günün kütüphanelerinin hala kitap merkezli olduğunu ve teknoloji ve vizyon anlamında son derece geri kaldıklarını kütüphaneye gidenler bilir. Hele ki, google’ın bütün insanların hayatına girmesiyle birlikte kaç kişi son yılda kütüphaneye ayak bastı bunu tahmin ve takdir edebilirsiniz. Bu durumda e-kütüphaneler ve e-kütüphanelerin veri tabanı sorunsalı başlığının biraz daha önemseneceğini beklerim.
E kütüphanelerin veri tabanı sorunsalını, dijital bilginin oluşturulması aşamasında her geçen gün ülke genelinde harcanan emek, zaman ve para maliyeti açısından gündeme almalıyız. Zira, yerel verilerin, belgelerin dijitale çekilmesi dururken, A kütüphanesinin B kütüphanesinin C kütüphanesinin ayrı ayrı yerlerde Meydan Larouse gibi bir ansiklopediyi dijitale çekmelerinin ne kadar beyhude olduğu ortadadır.
Şu an Türkiye’de her ayrı kütüphanede benzeri kitaplar dijital ortama çekilmekte. Bu alandaki çifte kayıtlar emek zaman ve para anlamında içleri sızlatmaktadır. Bu konuda uluslararası ağlara çok rahatlıkla eklemlenebilecek ulusal bir ağ kurulmalıdır. Bu ağın gerekliliği ve kısaca özelliklerini belirtmeden önce dünya üzerindeki ağlara kısaca değinmek gerek:
İnternet teknolojisinin tarihi sayılabilecek ARPA (Advanced Research Projects Agency – İleri Araştırma Projeleri Ajansı) 1962 yılında Amerika’da kuruldu. ARPANet’in kuruluş amacı kendi üniversitesindeki bir bilgisayarda araştırma yapan bir kullanıcının diğer üniversitelerdeki bilgisayarlara da erişip onlardaki bilgileri kullanabilmesine veya uzaktan bağlanarak onlarda da program çalıştırabilmesine olanak vermekti.
Ağ bağlantılarının ve dolayısıyla veri tabanının ortaya çıkmasını gerektiren bu sistemler, eski adıyla EURONET yeni tasarımıyla IPSS (International Packet Switched Stream) DİANE (Direrct İnformation acces Network) EARN (European Academic Research Network / Avrupa akademik Araştırma Şebekesi) gibi daha bir çok ulusal ve uluslararası ağlar bulunmakta. Oluşturulacak ulusal e kütüphane bilgi ağı KÜBİA bu tür ağlar üzerinden çalışabilecektir.
Acil Gereklilik: Kütüphane Bilgi Ağı KÜBİA Kurulmalıdır!
Türkiye’de internet değil intranet ağı ile bütün kütüphanelerin tek bir veri tabanına kavuşturulması ve bu taban üzerine yeni eserlerin dijitale eş güdümlü bir şekilde dijitale çekilmesi gerekmektedir.
Kütüphane Bilgi Ağı (KÜBİA) en başta çifte kayıtları önleyeceği gibi, yerel eserlerin dijitale çekilmesini hızlandıracak, araştırmacılara daha geniş ortamdan hizmet verilebilecektir.
Bunun yanında KÜBİA dan yararlanmak ister istemez üyelik sistemine bağlı olması gerektiğinden üyelikleri ücretli hale getirerek bu konudaki hizmetlere ilave maddi destek te sağlanmalıdır.
Bu gün ülke genelinde baskısı bitmiş, başka yerde bulunmayan, onbinlerce eser bulunmaktadır. Bu tür eserlerin günışığına çıkarılması noktasında KÜBİA son derece önemli bir projedir.
Niçin KÜBİA?
1. Yerel Kütüphaneler tek başlarına eserlerin belgelerin dijitale çekilmesinde yeterli olamamakta ve güçlü bir ağa katılmaları çok daha pratik olmakta.
2. Yerel kütüphanelerin veri tabanları ve serverleri dijitalleşen bilgilerin sunumu için yeterli olamamakta, olsa bile bu yeterlilik çok uzun erimli faaliyet sürdürmesi oldukça zor olmakta.
3. Yerel kütüphanelerin diğer yerel kütüphanelerle eşgüdümü söz konusu olmadığından sistem farklılıkları, bibliyografik algoritma tasarımlarındaki farklılık uluslararası bilgi otobanında tıkanıklıklara neden olmaktadır. Bu da örtük bilginin paylaşımını zorlaştırmakta. KÜBİA bu soruna çözüm getirecek bir projedir.
4. Ortak (evrensel) veri tabanı yazılımı kullanmak, veri kaydının süresini hızlandırmakta, maliyetini düşürmektedir.
KÜBİA’nın Gerklilikleri:
1. KÜBİA ulusal intranet ağı ile uyumlu olmalıdır.
2. KÜBİA veri tabanı yazılımı ve paylaşım algoritması uluslararası kütüphaneler bilgi ağına uyum sağlamalıdır.
3. Türkiye dünya üzerinde tarihi eserler, belgeler, veriler açısından en önemli on ülke içinde olduğundan, hatta medeniyetler bileşimini taşıması özelliği olduğundan uluslararası sisteme eklemlenecek KÜBİA erişimine Türkiye’nin katılması diğer ülkelerin katılımına göre bir kat daha fazla güvenlikli olmalıdır. Zira bilginin değeri açısından bu gerekliliktir. Türkiye’deki tarihi eser ve el yazmalarının veritabanı kayıtlarından silinmesinin insanlık tarihi açısından tarihi derinliği olmayan ülkelere göre çok daha büyük önemi bulunmaktadır.
4. KÜBİA sadece devlet (kamu) kütüphanelerine değil özel kütüphanelere de açık olmalıdır. Zira nice özel sektör kütüphanelerinde çoğu kamu kütüphanelerinden çok daha fazla özgün veri ve eser bulunmaktadır.
E-kütüphanelerde ulusal bazda KÜBİA nın kurulmasıyla güçlü yazılım ve ağ yapılandırması sistemiyle veritabanı sorunsalı köklü bir şekilde çözümlenebilecektir. E-kütüphanelerin çağa ayak uydurması ile her kentte yalnızca bir tane olması gerekli kent hafıza merkezleri kendisine layık standarda kavuşacaktır.
Bu standartlardan diğer ergonomik ve fiziksel şartları da diğer yazıya bırakmak dileğiyle, esen kalınız.
Not:
Bu yazı, http://www.bilgiagi.net, http://www.bilgievreni.com, http://www.gazetecanik.com, http://www.balikesirbirlik.com http://www.kamudanhaber.com, http://www.haberanaliz.net, http://www.siyasalforum.net, http://www.gunesgazetesi.net, http://www.gercekgazete.web.tr, http://www.ahmetfidan.com ile, Gerçek Gazete, Balıkesir Demokrat, Halkın Sesi, Güney Marmara Yaşam ve Fatsa Güneş gazetelerinde yayınlanmaktadır. Yazarın izni olmaksızın başka hiçbir yayın organında kaynak veya dipnot göstermeksizin kısmen veya tamamen alınamaz, çoğaltılamaz.
