Eğitimle gelişip olgunlaşır. Cehaletle yozlaşıp bozulur. Onun için demokrasi, halkta farkındalık ve duyarlılık ister. Bu yüzden demokrasi de insan gibi zamanla gelişip olgunlaşır.
Farkındalık duygusu, insanın paylaşımcılığını oluşturup artıran en yüksek bilinç seviyesidir.
Duyarlılık ise, geliştirilmiş duyguların uyanık olmasıdır. Kendiyle barışık, içinde yaşadığı toplum ve dünyadan haberdar olup bütünleşip birlikte yaşamayı hak, hukuk çerçevesinde sağlayıp başarmış olmaktır.
Demek ki, demokrasi akıl işidir. Sürekli geliştirilen akılla, şartlara uygun gelişip olgunlaşmayı bilmektir. İlerlemek için yenilenmektir. Paylaşımı artırıp toplumu özgürleştirmektir. Üretimi artırıp zenginleşmektir. Huzuru yayıp mutluluğu çoğaltmaktır.
Kendine değer veren başkasına da verir. Kendini bir hiç sayan başkasını da elbette bir hiç sayar. Onun için demokrasi sadece matematiksel sayı çokluğu ile yürütülen bir rejimin adı değil, felsefeye dayalı birlikteliktir. Birliktelikte hak, hukuk işidir.
Hakka hukuka dayanmayan demokrasi hiç bir zaman sağlıklı yaşamaz. Demokrasinin özü haktır, hukuktur.
Hakkın, hukukun özü insanlıktır. İnsanlığın özü vicdandır.
Yaşamdan, yaşamaktan korkmamalıyız. Vicdansızlıktan, cehaletten, sevgisizlikten, hoşgörüsüzlükten korkmalıyız. Hakka hukuka riayetsizlikten, birbirimize olan güvensizlikten korkmalıyız.
Bu gün için toplu yaşamda en ideal olan bireyler için demokratlık, kurumlar için demokratikliktir. Her iki kavramın birbirine olan ortak yanı hakka, hukuka dayanan uzlaşı içinde yaşanılıp sürdürülen rejimin adı da demokrasidir.
Demokrasinin temelini insan, milleti insanlar topluluğu, devleti de yine bu insan topluluklarından oluşan millet ve milletin oluşturduğu kurumlar oluşturur.
Demekki, her şeyin temelinde insan var. O halde yapılan her şey insan ve insanlık içindir.
Demokrasi cumhuriyete dayanır. Özünü, anasını demokratik cumhuriyet oluşturur.
Cumhuriyet; bağımsızlık, özgürlük, hürriyettir. Onun için demokratik cumhuriyette eğemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.
Millet bu gücünü devletin yönetimine ilişkin halk uzlaşısıyla yapılıp hazırlanmış olan temel yasasında (anayasasında) belirtilen görev ve sorumluluk sınırları çizilip belirlenmiş olan yetkili organları eliyle kullanır.
Cumhuriyetin en belirgin özelliği, devlet gücünün bir elde toplanmasını önlemektir. Cumhuriyeti cumhuriyet yapan, onu diğer rejimlerden ayıran, ona değer kazandırıp önemli kılan en büyük özelliği, en büyük temel ilkesi budur.
Demokrasi, cumhuriyetin bu temel ilkesi üzerine inşa edilerek geliştirilip olgunlaştırılır.
Olgunlaşan demokrasilerde vatandaşlar sisteme gösterecekleri zaman içindeki kültürel birikimlerine dayalı teveccühleriyle birlikte daha çok katkı sağlayıp uyumlarını artırırlar.
Demokratik kurallara uyum sağlayıp özgürlüklerini artıran toplumlar her geçen gün değişerek gelişip olgunlaşırlar.
Olgunlaşan insan, huzur bulup mutlu olur. Moralini yükseltip insanlığını hatırlar. Daha iyi yaşamak için, daha çok üretmeye başlar. Ürettikçe de sosyalleşir. Sosyalleşen insanın ister istemez ihtiyaçları artar. İhtiyaçlarını gidermek isteyen insan daha çok çalışır. Daha çok üretir. Ürettiğini satmak için malına değer verir. Kalite kazandırır. Kendini ve içinde yaşadığı toplumu kalkındırır. Refahı artırır. Zenginleşip huzuru çoğaltır. Dünyaya açılır. Zenginleşip dünyayla bütünleşen halk devletine saygınlık kazandırır.
İşte cumhuriyet, işte demokrasi, işte demokratlık, işte insan olup insanca yaşamanın doyulmaz keyfi. İşte çağdaşlık. İşte medeniyet. İşte güçlü bir devletin onur kazanmış vatandaşları olarak dünyada kazanılan saygınlık, gurur ve onur.
Cahit Karaç
