Çocukların yoğun şekilde, yüksek kalorili, beslenme değeri düşük ürünleri teşvik eden gıda pazarlamasına maruz kalıyorlar.
Çocuk sağlığının korunmasında ve iyileştirilmesinde “obezleştiren” yiyeceklerin pazarlanmasının azaltılması büyük önem taşıyor.
American Journal of Preventive Medicine’ de yayınlanan araştırma, internette ve kablolu televizyonlarda 12 
yaşından küçük çocuklara yönelik programlarda, reklâmların çoğunun fazla şeker, doymuş yağ veya tuz bulunan ürünler için olduğunu gösteriyor.
Çalışmada, çocuklara yapılan yiyecek reklâmlarının kısa adı IWG olan Interagency Working Group on Foods Marketed to Children tarafından tavsiye edilen kılavuzla ne kadar uyumlu olduğu mercek altına alındı.
Sağlıksız yiyeceklerin reklâmı yapılıyor
2013 şubat-nisan ayları arasında milli yayın ağındaki 5 ve kablolu kanaldaki 2 televizyonda çocukları hedefleyen 103 programda 354 gıda reklâmı tespit edildi.
Reklâmı yapılan ürünler endüstri sınıflama kodları ve üreticilerden sağlanan beslenme verileri kullanılarak sınıflandırıldı ve bunların IWG’ nin doymuş yağ, trans yağ, ilave şeker ve sodyum kılavuzları ile uyumu araştırıldı.
IWG, 2011’ de çocuklara reklâmı yapılan yiyeceklerin beslenme kaliteleri için standartlar getiren bir tasarı yayınladı ama bu tasarısı kabul edildiğinde uyulması zorunlu değil isteğe bağlı olacak.
Buna göre, her bir porsiyonda doymuş yağların 1 gram veya daha az, trans yağların 0.05 gramdan az, sodyumun 210 miligram veya daha az, ilave şekerin 13 gram veya daha az olması gerekiyor.
Analizlerde, gıda reklâmlarının yüzde 94’ ünün IWG’ nin tavsiye ettiği trans yağ, yüzde 68’ inin sodyum, yüzde 62’ sinin doymuş yağ ve yüzde 20’ sinin de şekerle ilgili kılavuzla uyumlu olduğu, genel olarak “çocukları hedef alan gıda reklâmlarının sadece yüzde 1.4’ ünün IWG kılavuzlarının tümüne de uyduğu” görüldü.
Araştırma, neredeyse gıda reklâmlarının hepsinin en azından bir besin tavsiyesi sınırını aştığını, çocukları hedefleyen gıda reklâmlarının daha az sağlıklı olan yiyecekleri özendirdiğini gösteriyor.
Reklâmlar yiyecek seçimini etkiliyor
Araştırmanın uzmanlarından Hingle “Bu şirketler reklâmlarını değiştirebilseler, birçok sağlıklı, yüksek kaliteli gıdalar da üretiyorlar. Reklâmlar çocukların isteme davranış ve tüketimlerini etkiliyor” diyor.
Gıda endüstrisi son 15 senedir çocuklara yönelik reklâmların çokluğu ve ürünlerin sağlıksızlığı sebebiyle baskı altında olmakla beraber onlar biz kendi düzenlememizi yaparız, hükümetin herhangi bir yönetmeliğine gerek yok fikrinde ısrar ediyorlar.
2006’ da Better Business Bureau ve 10 büyük gıda firması, çocukları sağlıklı yiyecek seçimlerine yönlendiren reklâmları teşvik için Çocuk Yiyecek ve İçecek Reklam Girişimi’ ni (Children’s Food and Beverage Advertising Initiative=CFBAI) başlattılar.
CFBAI, çocuklara reklâmı yapılan tüm yiyeceklerin beslenme kılavuzlarının tavsiyeleriyle bağdaşmasını taahhüt ediyordu.
USA’ nın 17 büyük gıda şirketi bu taahhütlere katıldı.
Mesela Burger King 6 yaşından küçük çocuklara yönelik olarak televizyon, radyo, yazılı basın ve internet ortamında, General Mills de okullarda ve okul öncesi çağdakilere reklam yapmayacağı sözü verdi ve buna da uydular.
Reklâmlar azaldı ama…
Araştırma, 2007’ den 2013’ e çocuklara televizyonlar aracılığıyla yapılan yiyecek reklâmlarında bir azalma olduğunu gösteriyor.
Saatte 8.5 olan yiyecek reklâmlarının saatte 6.4’ e, reklâma ayrılan sürenin de 3:29’ dan 2:21’ e indiği ama bu arada pazarlamanın mühim bir kısmının oyunlar şeklinde internete ve sosyal medyaya kaydığı ortaya çıkıyor.
Reklâmcıların itirazı var
Milli Reklâmverenler Derneği (Association of National Advertisers) Başkan yardımcısı Dan Jaffe ise “IWG’ nin teklifinin sonuçlanmadığını, tamamlanmadığını ve desteklenmediğini” söylüyor ve ilave ediyor:
“Children’s Food and Beverage Advertising Initiative, çocuklara reklâmı yapılan gıdaların sağlıklılığını önemli ölçüde düzeltti.
IWG’ nin teklifine uyulacak olursa USA’ da en çok tüketilen 100 yiyeceğin 87’ si standartlara uymayacaktır.
Gıda endüstrisi, halkın sağlıklı olduğunu ve şişmanlatmadığını düşündüğü şeyleri yerine getirmek için çok büyük gayret gösteriyor.”
Kedinin boynuna ciğer asılır mı?
Gıda güvenliği, esas amacı –çok haklı olarak- daha çok kazanmak olan endüstriye bırakılamaz.
Bu, eşyanın tabiatına aykırıdır: Kedinin boynuna ciğer asılır mı?
Ottowa Üniversitesi beslenme profesörlerinden Yoni Freedhof aynen benim kafada; diyor ki:
“Kendi kendine düzenleme bir oksimoron’ dur.
Bu iyi yapıldığında satışların azalması kaçınılmazdır ve bu da endüstrinin, hissedarlarına olan yedi emin mesuliyetinin lanetlenmesidir.”
Yale Üniversitesi’nden David Katz da “Bu, tilkiye tavuk kümesini emanet etmek demektir” diyor.
Gelelim neticeye
Ülkemizde de çocuklara gıda reklâmı yapılıyor; bunun boyutları hakkında bilgi sahibi değilsek de durumun USA’ dan pek de farklı olduğunu sanmıyorum.
BİR: Aslında, her türlü ürünün reklâmına karşıyım ama elbette bunun tamamen ortadan kaldırılmasının imkânsız olduğunu da biliyorum.
Hiç değilse, sigara ve alkol gibi gıdanın da reklâmı olmamalıdır fakat bunun da tatlı bir hayâl olduğunun farkındayım.
İKİ: Gıda reklâmlarının sınırlandırılması ve düzenlemeler getirilmesi ise pek âlâ mümkündür.
ÜÇ: Çocuklara yönelik yiyecek içecek reklâmları ve her türlü reklâmda çocukların kullanılması ise “behemehâl” ve “acilen” yasaklanmalıdır.
DÖRT: Çocukların sağlıklı beslenmeleri, gıda endüstrisinin başına buyruk davranışlarının önlenmesi ancak bilinçli hükümetler ve anne-babalarla mümkündür.
BEŞ: Obezite ile mücadelede işe “gıda reklâmlarının kaldırılmasıyla” başlamak gerekir.
Kaynak:
http://www.ajpmonline.org/article/S0749-3797%2815%2900024-0/abstract
Araştırmanın medyadaki yankıları
http://www.medpagetoday.com/PrimaryCare/DietNutrition/51434
http://www.reuters.com/article/2015/05/08/us-kids-tv-food-idUSKBN0NT2EI20150508
