Sitemde “Ordan burdan… Havadan sudan” köşesinde Coca-Cola Türkiye’ nin benim de görüşlerimin alındığı bir haberle ilgili olarak bir internet sitesine gönderdiği cevap mektubu var (1).
Bu mekt
ubu bana gönderselerdi daha doğru olurdu; çünkü iddialarını benden başka cevaplayabilen olacağını sanmıyorum.
Şimdi gelelim mektuptaki iddialara ve benim cevaplarıma:
COCA-COLA: 2012 yılında ABD’nin California Eyaleti’nde, yasal regülasyonlar gereği karamel içeren ürünlerin muhteviyatındaki 4-MEI maddesinin oranının ‘hiçbir bilimsel veriye dayandırılmadan’ azaltılması talep edilmiştir.
KÜÇÜKUSTA: Fareler ve sıçanlar üzerinde yapılan araştırmalar 4-MEI’ nin kanserojen olduğunu ortaya koyuyor.
2008’ de yayınlanan araştırmada 4-MEI’ nin erkek ve dişi farelerde karsinojenik olduğu, alveoler/bronşial adenom ve karsinomlara, dişi sıçanlarda mononükleer hücreli lösemiye sebep olduğu tespit edildi (2).
Amerikan Milli Toksikoloji Programının araştırmasında 4-MEI’ nin erkek ve dişi farelerde alveoler/bronşial tümörlerin ensidansını artırdığı; erkek ve dişi sıçanlarda karaciğerde tümöral olmayan lezyonlara yol açtığı; dişi sıçanlarda nöro-toksisiteye ait klinik belirtiler oluşturduğu belirlendi (3).
4-MEI’ nin sıçanlarda tremor ve ataksi; anemi, karaciğer hücrelerinde vakuolleşme, testis dejenerasyonu ve prostat atrofisine sebep olduğu gözlendi (4).
Karamel IV boyasının vücut ağırlığını anlamlı derecede azalttığı tespit edildi (5, 6).
Erkek albino farelerde tremor, huzursuzluk, tükürük artışı ve havale gibi çeşitli nörolojik belirtilere yol açtığı gösterildi (7).
İddiaların hiçbir bilimsel veriye dayandırılmadığı doğru değildir; iddia “mesnetsiz” olsaydı Coca-Cola formülü değiştirmeyi kabul etmezdi.
**
COCA-COLA: Karamel… dünyadaki pek çok resmi otorite tarafından ‘güvenli’ olarak kabul edilen bir gıda renklendiricisidir ve uzun yıllardır yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.
KÜÇÜKUSTA: Karamelin uzun senelerdir yaygın kullanıldığı doğrudur ama bu onun güvenli bir madde olduğunu ispat etmediği gibi, yüzlerce gıda katkı maddesi yeteri kadar tetkik edilmeden kullanıma girmektedir.
Sayılan otoriteler içinde olan NTP yani Amerikan Milli Toksikoloji Programı, erkek ve dişi farelerde akciğer tümör ensidansındaki artışa dayanarak 4-MEI için “kanserojen aktivite için açık kanıtlar” olduğu kararına varmıştır (8).
Alman Die Welt gazetesi de bu otoritelerden EFSA’ nın 2001 ve 2012’ de, karamel boyasının tehlikeleri ile ilgili hiçbir araştırma olmadığını tespit ettiğini bildiriyor ve şunları yazıyor:
“EFSA, günde kilo başına 300 miligram karamel boyası alınmasını emniyetli buluyor; sadece 4-metil-imidazol ve tetra-hidro-imidazol ihtiva ettiği için E 150c için 100 miligram sınırını getiriyor.
Tetra-hidro-imidazolün kemirgenlerde bağışıklığı zayıflattığı biliniyor.
EFSA, normal yeme durumunda bu sınırların geçilmeyeceği kanaatini taşıyor ama bir istisna var: kekler ve alkollü içecekler E 150 c’ den çok zengin.
Çok kek yiyen ve renklendirilmiş içecek tüketenler 4-metil-imidazol emniyet sınırlarını aşabilirler ki o zaman da bunlar tehlikeli olmaya başlar” (9).
**
COCA-COLA: Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA), 4-MEI maddesinin insan sağlığına herhangi bir zarar verdiğini veya kanserojen olduğunu kabul etmemekte ve karamel ile ilgili ‘herhangi bir kısıtlama’ getirmemektedir.
KÜÇÜKUSTA: EFSA, üretim özelliklerine göre 4 farklı karamel boyası için günlük alınabilecek miktarlar belirlemiştir (10).
Kısa adları JEFCA (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives) ve SCF (Scientific Committee for Food ) olan gıda güvenlik kurumları tarafından bunların kabul edilebilir günlük alım miktarları (Acceptable Daily Intake=ADI) şöyledir:
Klas I karamel, evlerde yapılan karamel gibi olduğu ve üretiminde sülfit veya amonyak kullanılmadığı için herhangi bir günlük alım miktarı yoktur.
Klas II sülfit karamel için JECFA, günde kilo başına 0-160 mg; SCF ise 200 mg ADI belirlemiştir.
Klas III amonyak karamel için SCF, günde kilo başına 200 mg; JEFCA ise 0-200 mg ADI belirlemiştir ama bunlarda 2-asetil-4-tetrahidroksi- bütilimidazol (THI) SCF’ ya göre kilo başına 10 miligramı JEFCA’ ya göre 25 miligramı geçmemelidir.
Klas IV sülfit-amonyak karamel için her iki kurumun da ADI’ si 200 mg’ dır.
Karamel boyaları zararsız olsaydı günlük alım için sınırlar belirlenmezdi.
**
COCA-COLA: Bu kapsamda, California Eyaleti’ne özel olarak sadece tedarikçilerimizden karamelin üretim sürecine ilişkin bir değişikliğe gitmeleri istenmiştir.
KÜÇÜKUSTA: Koladaki kanserojen 4-MEI miktarının azaltılması öncelikle Kaliforniya Eyaleti için geçerli olmakla beraber uygulamanın ülke çapında yaygınlaştırılacağı bildiriliyor (11).
Dünyanın en büyük karamel boyası tedarikçisi D. D. Williamson’ un CEO’ su Ted Nixon da ülkedeki ve dünyadaki tüm meşrubatçıların modifiye edilmiş karamel boyası ihtiyacını karşılayabileceklerini söylüyor (11).
Bu arada Pepsi firması da 2014 Şubat ayından itibaren ülkenin diğer eyaletlerinde ve ileride de tüm ülkelerde kanserojen 4-MEI’ i azaltacağını açıkladı (12).
Coca-Cola ve ABA itiraz ediyor ama…
Coca-Cola sözcülerinden Ben Sheidler “Coca-Cola’ nın senelerdir tüm dünyada tüketilen güvenli bir içecek olduğunu, içinde insan sağlığına zararlı hiçbir madde bulunmadığını” söylüyor ve ekliyor: “Kaliforniya Kanunlarına uymak için karamel üreticimize gerekli üretim değişikliklerini yapmasını bildirdik”.
Amerikan İçecekler Birliği’ nin (ABA) görüşü de şöyle:
“4-MEI nin insanlarda kansere yol açtığına dair bir kanıt olmadığı gibi FDA da dâhil hiçbir ülke 4-MEI’ yi insanlar için karsinojen olarak kabul etmiyor. Hayvanlarda çok yüksek dozlarda görülen karsinojen etkinin insanlar için de geçerli olduğunu iddia etmek imkânsız. Bunun için günde bin kutu kola içmek lazım.
Karamelin kanserojen olduğu iddiası uzun zamandan beri yiyecek ve içecek endüstrisine saldıran grubun tüketicileri korkutmasından başka bir işe yaramayacaktır. “
Ben de CSPI’ nin (Center for Science Public İnterest) kanser endişesini çok yerinde buluyorum; çünkü:
BİR: Karamel boyasının insanlar için kanserojen olduğunun kanıtlanmamış olması bence hiç önemli değil; bunun farelerde çeşitli kanserlere yol açıyor olması yeterli.
Ne yani; binlerce, on binlerce insan kanser olduktan sonra “Karamel hakikaten kanserojenmiş, kullanmayalım” demek mi yoksa kanser yapma ihtimali olan bir maddeyi hiç kimse zarar görmeden hayatımızdan çıkarmak mı doğrudur?
İKİ: İnsanların farelerde kanser yaratan miktarlarda karamele maruz kalmaları için günde bin kutu kola içmeleri gerekir ifadesine bakıp yanılmayalım.
12 onsluk bir kutuda ortalama olarak yaklaşık 140 mikrogram (Kaliforniya Kanunlarına göre 5 misli fazla!) 4-MI olduğu ve karamel boyasının başka içecek ve yiyeceklerde de bulunduğu hesaba katılacak olursa kola tiryakilerinin ihmal edilemeyecek kanser riski ile karşı karşıya oldukları ortaya çıkar.
ÜÇ: Farelere bu maddenin çok yüksek dozlarda verildiği doğru ama hayvanlar laboratuar ortamında sadece bu maddeye maruz kalıyorlar; oysa insanlar her gün yediklerinden içtiklerinden, soludukları havadan başka karsinojenler de alıyorlar.
Karsinojenlerin birbirlerinin etkisini artırıcı özellikleri olduğu ve bundan dolayı da birden çok karsinojene maruz kalınması durumunda kanser riskinin artabileceği de unutulmamalıdır.
DÖRT: Bu kimyasalların hiçbir besin değeri olmadığına ve yiyecek ve içeceklere renk vermekten başka bir işe yaramadıklarına göre, endüstrinin bunları kullanmakta ısrar etmesinin mantığını anlayamıyorum (13).
Gelelim neticeye
BİR: Mısır şurubu ile tatlandırılmış, birçok katkı maddesi ihtiva eden; insan sağlığına “hiçbir faydası olmadığı gibi” başta obezite, diyabet, astım ve alerjiler olmak üzere pek çok hastalığa yol açabileceği zaten bilinen yüksek kalorili gazlı içeceklerden uzak durmak için çok önemli bir sebebimiz daha var: Kanser riski!
İKİ: Üreticileri bizi tınmıyor olabilirler ama hükümetimizin, bilim dünyamızın, özellikle gıda mühendislerimizin, tüketici derneklerimizin, çevrecilerimizin neden sesi çıkmıyor acaba; söyleyecekleri bir şeyler yok mu?
KAYNAKLAR
1. http://www.ahmetrasimkucukusta.com/2013/07/22/ordan-burdan-havadan-sudan/kola-da-kanserojen-madde-iddiasi-2/
2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17619857
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17342198
4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16180012
5. MacKenzie, K.M., Boysen, B.G., Field, W.E., Petsel, S.R., Chappel, C.I., Emerson, J.L., and Stanley, J. (1992). Toxicity and carcinogenicity studies of Caramel Colour IV in F344 rats and B6C3F1 mice. Food Chem. Toxicol. 30, 431-443.
6. Tierney, W.J. (1979). A four-week dose range-finding study of Caramel Colour No. 3, sample 3-1, in mice. Cited in WHO Food Additive Series 20, The 29th Meeting of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (1987), p. 147.
7. Nishie, K., Waiss, A.C., Jr., and Keyl, A.C. (1969). Toxicity of methylimidazoles. Toxicol. Appl. Pharmacol. 14, 301-307.
8. http://ntp.niehs.nih.gov/ntp/htdocs/LT_rpts/tr535.pdf
9. http://www.welt.de/gesundheit/article115436485/Karamell-kann-schaedliche-Farbstoffe-enthalten.html
10. http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2004.htm
11. http://www.npr.org/blogs/thesalt/2012/03/07/148075310/coca-cola-modifies-caramel-color-to-avoid-cancer-warning-label
12. http://www.businessweek.com/articles/2013-07-05/pepsi-plans-to-drop-disputed-cancer-chemical
Her eve lazım bilgiler:
Karamel boyaları, karbonhidratların kontrollü sıcaklık, basınç ve çeşitli kimyasallarla işlenmesiyle elde edilen çeşitli bileşiklerin bir karışımıdır.
Bunlar gıda endüstrisinde “E 150” kod adıyla bilinirler; üretimde kullanılan reaktanlara göre göre
Klas I (E 150a): Düz karamel
Klas II (E 150b): Sülfit karamel
Klas III (E 150c): Amonyak karamel
Klas IV: (E 150d): Sülfit-amonyak karamel
**
Milli Toksikoloji Programı (The National Toxicology Program), Amerika Sağlık ve İnsani Hizmetler Bakanlığı (United States Department of Health and Human Services ) tarafından yürütülen kuruluşlar arası bir programdır.
