Bildiğiniz gibi, Bireysel Emeklilik Sistemi’ni (BES) 45 yaşın altındaki çalışanlar için zorunlu hale getiren yasa 1 Ocak 2017 itibariyle uygulamaya başlıyor.
Gelişmiş birçok ülkede tasarruf oranları bize göre daha yüksek. Örneğin Çin’de yurtiçi tasarruf oranı yüzde 46 civarında iken Türkiye’de ise bu oran yüzde 15’lerde.
Otomatik katılım ile Türkiye’de tasarruf oranının arttırılması amaçlanıyor.
Ülkemizde toplam 15 milyon civarı işçi ve memur var. Bunların arasında 45 yaşın altında olan yaklaşık 10 milyon kişi (% 70) bu düzenlemeden etkilenecek.
2015 sonu itibariyle Türkiye’de yaklaşık 6 milyon BES katılımcısı var. Bu rakam 2014’e göre % 19 arttı. Fon büyüklüğü ise önceki yıla göre % 24 artarak 43 milyar TL’yi aştı. BES’ten emekli olanların sayısı ise 37 bini aştı.
SGK’lı olarak çalışmakta olan kişi 45 yaşın altındaysa otomatik olarak işvereni tarafından bireysel emeklilik sistemine dahil edilecek. Yani alacağınız maaştan keserek işveren bireysel emeklilik fonuna sizin adınıza para yatıracak. Eğer ki siz daha fazla birikim yapmak istiyorsanız, bunu işvereninize bildirerek daha fazla yatırma imkanınız bulunmakta.
İşveren, Hazine Müsteşarlığınca uygun gösterilmiş olan şirketlerden birinden çalışanlarını emeklilik planına katacak.
Çalışanlardan her ay 5510 Sayılı Kanun gereği hesaplanan prime esas kazanç tutarının yüzde 3’ü oranında bireysel emeklilik katkı payı kesilecek. Örneğin 2016 yılı verileri ile bakarsak, asgari ücret alan bir kişinin maaşından kesilecek katkı payı tutarı 50 TL’yi geçmiyor.
Ayrıca ödenen primlere devlet % 25 katkı sağlıyor. Örneğin, her ay 100 lira prim ödemesi yapan BES katılımcısı 100 lirasına karşılık 25 lira da devletten katkı alıyor.
İşverenler, ücret ödemelerini yaptıkları günü takip eden iş gününde çalışanlarından kestikleri katkı paylarını emeklilik şirketine aktarmak zorunda. İşverenler katkı paylarını zamanında yatırmazlarsa veya hiç yatırmazlarsa, bundan çalışan değil işverenler sorumlu olacaklar. Yani işveren kendine kayıtlı bir işçiyi çalıştırdığı sürece parayı yatırmak zorunda.
Emeklilik fonlarında bulanan paralar, TAKASBANK nezdinde blokede tutulacak ve emeklilik şirketi dahil kimsenin tasarrufunda olmayacak. Fonların mal varlığı hiçbir amaçla kullanılamaz ve rehin edilemez. TAKASBANK’da her bir katılımcı adına tutulan fonlar ayrı hesaplarda takip edilir ve katılımcılar ne zaman isterlerse Emeklilik Gözetim Merkezi’nin internet sitesinde yer alan linki tıklayarak fonlarında ne kadar para olduğunu görebilirler.
İşçiler, emeklilik planına dahil edildikten sonra kendilerine bu durumun bildirilmesini takip eden 2 ay içerisinde sözleşmelerini iptal etme yani cayma hakkına sahip. Cayma hakkını kullanan işçilerin katkı payları ve varsa hesaptaki başka yatırımları 10 işgünü içinde kişinin hesabına yatırılacak.
Cayma hakkını kullanmadınız ve primlerinizi yatırmaya devam ettiniz, belli durumlarda ödemelerinize ara verme hakkınızda bulunmakta.
İşyeri değiştirme durumunda yapılacak olan emeklilik sözleşmesine eski katkı payı ve birikimleri aynen aktarılacak. Yeni işyerinde emeklilik planı yoksa eğer çalışanın talebi halinde eski işyerindeki sözleşme kapsamında katkı paylarını yatırmaya devam edebilecek veya dilerse zorunlu bireysel emeklilik sisteminden ayrılabilecek.
İşveren tarafından ödenecek olan katkı paylarına, sistemden ayrılmayan çalışana hediye niteliğinde 1000 TL devlet katkısı sağlanacak.
Banka hesaplarına yatırılacak olan, sistemden çıkmama adına 1000 lirayı hak kazanmak için 10 yıl; sistemden çıkmamak, primleri yatırmak ve 56 yaşını doldurmak gerekli.
Emekli olmadan sistemden çıkışlarda devlet katkısının bir kısmı hak edilebiliyor. Devlet katkısını hak kazanma oranları ise sistemde kalınan süreye göre değişmekte. 3-6 yıl sistemde kalanlar yüzde 15, 6-10 yıla kadar kalanlar yüzde 35, 10 yıldan uzun kalanlar yüzde 60, emekli olanlar yüzde 100 devlet katkısı alacak.
Görüleceği üzere cayma hakkınızı kullanırsanız veya üç yıldan önce sistemden çıkarsanız devlet katkısına hak kazanamıyorsunuz.
Çalışan, eğer minimum 10 yıl BES’te kalırsa, toplam birikiminin % 5’i kadar daha devletten ek bir ödeme alacak. Şirketlerde fon işletim gideri kesintisi dışında bir kesinti yapılmayacak.
İşveren bireysel emeklilik sistemine uymazsa ve ihlal ederse, her bir ihlali için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 100 lira idari para cezasına çarptırılacak.
Yürürlük tarihleri:
- 1000 Kişi ve üzerinde çalışanı olan firmalar için 1 Ocak 2017’den itibaren,
- 249 ile 1000 çalışanı bulunan firmalar ve merkezi bütçeli kamu kurumlarına 1 Nisan 2017’den itibaren,
- 100 ila 249 kişi arasında çalışanı bulunan firmalar için 1 Eylül 2017’den itibaren,
- 50 ila 100 çalışanı olan firmalar ile tüm yerel yönetimler için 1 Ocak 2018’den itibaren,
- 10 ile 50 arasında çalışanı olan firmalar için 1 Temmuz 2018‘den itibaren,
- 5 ila 9 kişi arasında çalışanı olan firmalar için 1 Ocak 2019’dan itibaren başlıyor.
