Yatmadan önce 2 saat süreyle cep telefonu, bilgisayarlar gibi arkadan aydınlatmalı ekranları olan elektronik aletleri kullananlarda uyku bozuklukları olabileceği bildirildi.Kısa adı LRC olan New York’ taki Rensselaer Politeknik Enstitüsü Işıklandırma Araştırma Merkezi (Rensselaer Polytechnic Institute Research Center) tarafından yapılan araştırma ‘Applied Ergonomics’isimli dergide yayınlandı.
Çalışma nasıl yapıldı?
Denekler üç gruba ayrılarak kendinden aydınlatmalı tabletlerde oyun oynamaları, okumaları veya film seyretmeleri istendi.
Bir grup tabletlerini şeffaf camlı özel gözlükler takılarak kullandı. Bunların gözlükleri LED’ lerin (light emitting diot) 470 nm dalga boyundaki (mavi) ışıkları ile donatıldı. Mavi ışığın melatoninin baskıladığı biliniyor.
İkinci grup, melatonini baskılayan kısa dalga radyasyonu filtre eden turuncu camlı gözlükler takılarak tabletlerini kullandı.
Üçüncü grup ise maksimum parlaklığa ayarlanmış tabletlerini hiç gözlük takmadan kullandı.
Her deneğin gözünün yakınına araştırma merkezi tarafından geliştirilen ve ‘dimesimetre’ adı verilen alet yerleştirildi. Bu alet, günlük ışığı ve aktivite seviyesini izliyor ve kaydediyor.
Sonuçta, melatonin seviyelerinin gözün tablet ekranından uzaklığına ve maruz kalma süresine bağlı olarak etkilendiği görüldü.
Bir saat sonra melatonin salgılanmasında ortaya çıkan azalmanın bir saat güneş ışığı altında kalmakla eşdeğer olduğu fakat baskılanmanın 2 saat sonra önemli ölçüde arttığı belirlendi.
Ekran ışığının vücut saatini gece uykusundan gündüzün uyanıklık moduna çevirdiği, gece özellikle de kısa dalga boyundaki ışığa maruz kalmanın melatonin üretimini baskılayarak uykusuzluğa yol açabileceği düşünülüyor.
Melatonin: karanlıklar hormonu
Melatonin hipofiz bezi tarafından gece ve karanlık ortamda salgılanan ve vücut saatimizi düzenleyen ‘karanlıklar hormonu’ adıyla da bilinen ve antioksidan özellikleri de olan bir hormondur.
Bütün hayvan, bitki ve mikroplarda tabii olarak bulunur.
Melatonin seviyesindeki dalgalanmalar uyku ve uyanıklık arzumuzu etkiler.
En yüksek melatonin seviyelerine yatma zamanı rastlanır.
Teknoloji karanlığı yok ediyor
Tarih öncesi insanlar ateşi bulmadan önce karanlık olur olmaz uyurlardı çünkü melatonin salgıları güneş battıktan sonra hızla yükselirdi.
Melatonin artması ‘uykunun bastırması’ demektir.
İnsanlar ateşin keşfinden sonra artık geceleri tam karanlıkta yatamaz oldular.
Mum, gaz lambaları ve ampuller icat olmasıyla günün ve gecenin her vakti yoğun ışığa maruz kalmaya başladık.
Araştırmaya katılan uzmanlardan Wood şunları söylüyor:
“Teknolojik gelişmeler giderek daha büyük ve daha aydınlık cep telefonu, televizyon ve bilgisayar ekranları yarattı. Elektronik aletlerin beyaz ışık üretmeleri için kısa dalga boylarında ışık yaymaları gerekiyor. Bu da akşamları melatonin salgılanmasını baskılayarak uyku bozukluklarına yol açıyor ve zaten gece kuşu olmaya yatkın gençler bundan daha çok etkileniyorlar.”
Uyku bozuklukları ve hastalıklar
Vücut saatindeki bozuklukların beyin hücrelerinde değişikliklere ve yaşlılarda uyku problemlerine yol açtığı uzun zamandan beri biliniyordu.
Vücut saatinde meydana gelen bozuklukların obezite ve diyabete dışında uzun seneler devam etmesinin gece vardiyalarında çalışan kadınlarda meme kanseri riskini artırdığı da biliniyor.
Gelelim neticeye
Bu araştırma özellikle zamanlarının çoğunu ekran başında geçiren gençlerin neden birer ‘gece kuşu’ olduklarını açıklıyor.
Uyku bozukluğundan muzdarip olanların en azından geceleri belli bir saten sonra parlak ışıktan uzak kalmaları bu sorunlarına çare olabilir.
Bu çalışma güneş ışığından uzak olduklarından dolayı ‘mevsimsel duygulanım bozukluğu’ ve uyku problemleri gibi çeşitli rahatsızlıları olanlar için de bir umut olabilir.
Mevsimsel duygu bozukluğu olanlar, her gün 1-2 saat süreyle bir ışık kaynağının karşısında oturma yerine film seyrederek, oyun oynayarak, yazarak veya okuyarak da tedavi olabilirler.
