Geçen hafta Fenerbahçe-Galatasaray arasında oynanan maçtan sonra meydana gelen olaylarda polisin “biber gazı” kullanması pek çok insanın bu yüzden çeşitli sağlık problemleri yaşamasına yol açtı. Hastanelerde tedavi görenler oldu.
Biber gazı nedir?
Biber gazlarının çoğu sentetik organik halojen bileşikleridir; en çok kullanılanları kısaca CN (klor-asetofenon) ve CS (klor-benzil- idenamlononitril) diye bilinenlerdir.
Bunlar normalde gaz halinde değil, likit veya katı haldedirler ve sprey, el bombası veya silahlarla havaya sıkıldıkları veya atıldıklarında gaz hâline geçerler.
CN daha ziyade gözler üzerine etkilidir; bunlara göz yaşartıcı gazlar ismi de verilir. CS ise özellikle solunum yollarında tahrişe ve gözlerin istek dışı kapanmasına sebep olur fakat temiz hava solunduğunda bu etkiler 10-15 dakika içinde kaybolur.
CN ve CS dışında brom-aseton, benzil-bromid, brom-asetat ksilil-bromid gibi bileşikler de biber gazı olarak kullanılır.
Genel olarak biber gazlarının etkileri geçicidir, kalıcı değildir.
Biber gazının etkileri
Polis tarafından kalabalıkları dağıtmak amacıyla kullanılan biber gazı mukoza ve deriyi tahriş ederek göz, burun, ağız, deri ve solunum yollarında yanma ve acıya yol açar.
Gözlerde aşırı sulanma, acıma ve bulanık görme; su gibi burun akıntısı, hapşırma ve salya artışı; deride kızarma ve yanma hissi; öksürük ve nefes darlığı; bulantı, kusma; sersemlik, huzursuzluk ve panik başlıca etkileridir.
Biber gazlarına bağlı bu etkiler yanında bir de olayın içinde bulunmanın yaratacağı korku ve panik de adrenalin salgısına yol açarak çarpıntı, ritim bozukluğu, tansiyonda inme veya yükselme gibi belirtilere sebep olur.
Biber gazından küçük çocuklar ve yaşlılar ile akciğer ve kalp hastaları daha çok etkilenirler. Özellikle de astım, bronşit, KOAH, bronşektazi gibi akciğer hastalığı ve koroner damar hastalığı, hipertansiyon, aritmi gibi kalp hastalığı olanların doktor tedavisini gerektirecek kadar rahatsızlanmaları mümkündür. Deri hastalığı veya deride yaraları olanlar da daha fazla etkilenirler.
Nasıl korunulabilir?
İçinde biber gazı bulunan teneke kutulara çıplak elle tutmamak gerekir; bunlar ilk atıldıklarında aşırı derecede sıcak olurlar ve temas eden deride yanıklara yol açabilirler.
En iyisi varsa biber gazı kullanan polisler gibi gaz maskesi takmaktır. Böyle bir imkân yoksa daha önceden limon suyu veya elma sirkesi ile ıslatılmış ve bir plastik çantada muhafaza edilen mendil veya kağıt havludan solunum yapmak yararlı olur.
Bunlar da mevcut değilse insanların üzerlerindeki tişörtten soluk alıp vermeleri de gazın etkisini azaltır. Fazla miktarda gaza maruz kalan tişörtlerin aksine daha zararlı olabilecekleri de unutulmamalıdır.
Biber gazına karşı üretilmiş özel gözlükler veya bunlar yoksa yüzmede kullanılan ve yüze iyi oturan gözlükler de işe yarar. Kontakt lensi olanlar bunları hemen çıkarmalıdır.
Biber gazına maruz kalma ihtimali olan yerlere gidecek olanların vücutlarının tümünü kapatan kıyafetler giymeleri iyi olur.
Gaza maruz kalanlar en kısa zamanda elbiselerini değiştirmeli ve soğuk suyla duş almalıdırlar. Elbiseler diğer çamaşırlardan ayrı yıkanmalıdır; bunlar tekrar giyilebilir.
İlk yardım
Biber gazı atılan ortamdan en kısa zamanda uzaklaşmak gerekir. Gözler serum fizyolojik veya temiz bir suyla yanma ve acıma hissi geçmeye başlayana kadar yıkanır. Gazla temas eden deri su ve sabunla temizlenir.
Nefes darlığı hissedenler mutlaka bir hastaneye götürülmelidir. Bunlara oksijen ve astım krizlerinde kullanılan nefes açıcı ilaçlar uygulanır. Bu kişiler durumları tam düzelene kadar gözlem altında bulundurulmalıdır.
