Halk arasında “balık yağı hapı” olarak bilinen omega 3 yağ asitlerinin tüm dünyada olduğu gibi bizde de meftunu çok.
Senelik satış rakamları sadece USA’ da 1.2 milyar dolara ulaşan bu popüler “besin desteği” için Washington Post “boş vaatler” ifadesini kullanıyor ki bence son derecede haklı (1).
Balık yağı hapları için “cüzdanınızı hafifletmekten başka bir faydası yoktur” diyenler de var (2).
Omega 3 yağ asitlerinin sağlıklı yaşamak hastalıklardan korunmak için “olmazsa olmaz” olduğuna itirazım yok ama bunların 7’ den 70’ e herkes tarafından mutlaka alınması gereken “hayat iksiri” olmadığı da muhakkak (3).
USA’ nın dünyaca meşhur Milli Sağlık Enstitüsü (National Institutes of Health=NIH) de “Omega 3 yağ asitlerinden zengin deniz ürünleri kalp sağlığı için gereklidir ama omega 3′ ün gıda takviyesi şeklinde alınmasının kalp hastalıklarına karşı koruyucu olduğu gösterilmemiştir.” diyor (4):
NIH’ ın ifadesi aynen şöyle:
“Evidence suggests that seafood rich in omega-3 fatty acids should be included in a heart-healthy diet. However, omega-3s in supplement form have not been shown to protect against heart disease.”
Zararlı olabilir diyen araştırmalar bile var
Son senelerde önemli dergilerde bu besin desteklerinin sağlığa önemli katkılarının olmadığını gösteren pek çok çalışma yayınlandı (5, 6, 7, 8, 9).
Bir araştırma, yüksek dozda omega-3 yağ asitleri alanlarda prostat kanseri riskinin yüzde 43, agresif prostat kanseri riskinin ise yüzde 71 fazla olduğunu gösteriyor (10).
JAMA Oncology’ de yayınlanan araştırma da bazı balıkların ve balık yağının kemoterapiye direnç gelişmesine yol açabileceğini ortaya koyuyor (11).
Kan sulandırıcı kullanan hastaların fazla omega-3 almasının beyin kanaması ve felce yol açabileceği uyarısı da yapılıyor (12).
Balık yağı hapının hikâyesi
Balık yağının kalp krizlerini önlediği 1970’ lerde 130 Eskimolu üzerinde yapılan bir araştırma ile gündeme geldi (1).
Danimarka’ lı iki bilim adamı, Eskimolarda kolesterol ve trigliserit seviyelerinin düşük ve kalp krizlerinin az olmasını bunların çok fazla miktarda balık yemelerine bağladılar.
Lancet’ de 1989’ da yayınlanan ve kalp krizi geçiren 2.033 Galli erkek üzerinde gerçekleştirilen meşhur DART çalışmasında fazla miktarda balık yiyenlerde tüm sebeplere bağlı ölümlerin yüzde 29 az olduğu tespit edildi (13).
Gelin görün ki bu araştırma bile yeniden kalp krizi ve ölüm ihtimalinin fazla balık yeme ile alakası olmadığını ortaya koyuyordu.
Omega 3 hapları nasıl patladı?
Balık yağı haplarının “patlaması” Amerikan Kalp Derneğinin (American Heart Association=AHA) 2002’ deki “bilimsel beyanatı” ile oldu (1).
Benim AHHA yani American Heart Hurt Association adını verdiğim derneğin “Omega 3 yağ asitlerinin kardiyo-vasküler hastalık ensidansını azalttığı epidemiyolojik ve klinik araştırmalarla gösterilmiştir” ifadesi her zaman olduğu gibi “bilimsel değildi”.
Çünkü elde, bu ifadeyi ispatlayacak yeterli ve güvenilir araştırma yoktu.
AHHA, muhtemelen balık yağı hapı üreticilerinden gelen “ricaları” kırma kabalığında bulunmamak için böyle bir açıklama yapmış olmalıydı.
Zaten, yeterli delil olmadan tüm dünyanın uyguladığı tavsiyelerde bulunmak AHHA’ nın genlerine işlemiş olan bir davranış biçimidir.
AHHA, geçenlerde de kolesterolü düşüren ama kalp krizi riskini azalttığı ispatlanmamış olan ilk PCSK-inhibitörü “Praluent” e onay verdi (14).
Balık yağı haplarının faydası belli değil
AHHA’ nın o meşhur beyanatın üç yazarından biri olan Bill Harris “Bugün için balık yağı haplarının faydalarını gösteren yeterli delil olmadığını” söylüyor (1).
OmegaQuant isimli şirketin başkanı da olan Harris diyor ki:
“Bunların faydası varmış gibiydi ve bunlar güvenilirdi, olumsuz bir tarafları yoktu. Her şey iyi görünüyordu ve o zaman da bunları tavsiye etmemek için bir sebep kalmıyordu”.
AHA’ ya AHHA demekle ne kadar haklı olduğuma umarım hak veriyorsunuzdur.
AHA’ nın tavsiyelerine uymak omega 3 içenlere yakışmıyor.
Gelelim neticeye
Omega 3 haplarını hastalarına “mutlaka alman gerekir” diye reçete yazan doktorların da bunlara binlerce lira ödeyenlerin de benim bu tür yazılarımdan “hoşlanmadıklarını” biliyorum.
Siz omega 3 meftunu akıllı insanlar, lütfen olayı çarpıtmayın!
Altını bir kere daha çiziyorum: “Faydasız olan omega 3 yağ asitleri değil, bunların besin desteği olarak kalp hastası olmamak veya sağlıklı olmak için avuç avuç alınmasıdır.”
Kalp hastalıklarından korunmanın çaresi omega 3 hapı içmek değil, adam gibi beslenmek, hareketli olmaktır.
Balık yağı haplarına vereceğiniz parayı sokağa atmayın, taze balık için harcayın.
Okumuş yazmış insanların omega 3 hapı içmeleri, omega 3 deposu balıkların “oltaya gelmesinden” farklı bir şey değildir.
Kaynaklar
3. http://archinte.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1787690
4. https://nccih.nih.gov/health/omega3/introduction.htm
5. http://www.neurology.org/content/early/2013/09/25/WNL.0b013e3182a9584c.abstract
6. http://www.bmj.com/content/341/bmj.c6273.full
7. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1205409
8. https://archinte.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1835351
9. http://ahmetrasimkucukusta.com/?s=omega+3
10. http://jnci.oxfordjournals.org/content/early/2013/07/09/jnci.djt174.abstract
11. http://oncology.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=2212208&resultClick=3
13. http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140673689908283/abstract
14. http://www.medpagetoday.com/Cardiology/Atherosclerosis/52770
