1921 Anayasası ve Atatürk’ün Kürtlerle ilgili Sözleri
Yeni Anayasa çalışmalarının konuşulduğu şu günlerde, Türkiye’de hiç şüphesiz üzerin’de düşünülmesi gereken konulardan birisi de yıllardır çözülmeyi bekleyen sorunlardan bir tanesi de Kürt meselesidir. Fakat yeni Anayasa ile Atatürk’ ün görüşleri göz önünde bulundurulursa eğer, o zaman Atatürk’ün 1921 Anayasasın’ da Kürtlerle ilgili konuşmalarını dikkate almaktan fayda vardır.
İşte Atatürk’ün 1921 Anayasasındaki tarihi konuşmaları
***
Atatürk’ün 23 Temmuz ve 7 Ağustos 1919 Erzurum kongresindeki konuşması
Erzurum kongresi metninin 1 maddesinde, ‘‘Türkler ve Kürtler, saadette ve felakete ortaklar’’; 6 maddesinde, ‘‘Kürtlerin tarihi, ırkı, dini haklarına saygı gösterilmelidir’’ denilmektedir.
***
Atatürk’ün 4 ve 12 Eylül 1919 yılında Sivas kongresindeki konuşması
Sivas kongresi metninin 1 maddesinde, ‘‘Kürtlerin, sosyal, siyasal, haklarına saygı gösterilmelidir’’ ibaresi tekrarlanmıştır.
***
Atatürk’ün 18-20 ve 22 Ekim 1919 yılında Amasya protokollarında yaptığı konuşma
‘‘bu vatan Türklerin ve Kürtlerin oturdukları topraklar şeklinde, ortak vatan olarak tanımlanmaktadır.’’
***
1919 tarihli Amasya protokollarının 1 maddesinde ise
Türkiye devleti ve Türkiye halkı ibaresi yer alıyor.
***
23 Nisan 1920’de kurulan Amasya protokollarında yaptığı konuşma
‘‘Kürtlerin inkarı olmadığı gibi Kürtler ortak vatanın asli öğesi olarak görülmelidirler’’. Diye konuşmuştur.
***
1 Mayıs 1920, 3 Temmuz 1920, 16 Ekim 1921 ve 1 Mart 1922 yıllarında meclis kürsüsünde yaptığı konuşmalarda tekrar etmiştir.
23 Nisan 1920 de Atatürk ün konuşması bu sınırlar içindedir; ‘’Türk olduğu kadar Kürt de vardır ve bu unsurlar birbirlerinin haklarına daima saygılıdır’’ demektedir…
***
TBMM başkanı sıfatıyla 27 Haziran 1920’de El Cezire bölge komutanı Nihat paşa’ ya gönderdiği, Kürt ve Kürdistan politikasını belirleyen talimatında…
Hem Kürtleri hem Kürdistan’ı açıkça tanımlamakta ve tanımaktadır. Talimata,‘’ Kürtlerin oturduğu bölgelerde ise hem iç ve hem dış siyasetimiz açısında adım adım mahalli bir idare kurulmasını gerekli bulunmaktayız denilmektedir.
1921 Anayasası sonraki anayasalara göre daha eşit ve özgürlükçü bir anayasaydı, en azından Kürtleri inkar eden bir metin değildi.
***
Dönüm noktası 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan antlaşmasıdır.
1921 Anayasası 1924 anayasası ile ortadan kaldırılmıştır. ‘’Türkiye halkı’’ yerine ‘’Türk halkı’’ hükmü konulmuştur. Kürtler yok sayılmış inkar edilmiş, her yöntemle asimile edilmeye, edilmeye, bitirilmeye çalışılmıştır. Kürtlerin ferdi, grupsal, toplumsal karşı duruşu mücadelesi günümüze kadar farklı isimler ve formatta sürmektedir.
Sevr anlaşması yerine 24 Temmuz 1923’te Lozan antlaşması imzalandı. Anlaşma Kürtlerde bahsetmiyor, sadece Müslüman olmayan azınlıkların haklarından bahsediyordu ve bu Kürtleri hariçte bırakan bir kategori idi. Ancak genel bir madde ile adları verilmeden Kürtlerin kültürel hakları da güvence altına alınmıştı; ama bu asla hayata geçmedi.
…//…
