Kortizonlu astım spreyi kullanan çocukların boylarının bu ilacı kullanmayan akranlarına nazaran yarım santim daha kısa kaldığı tespit edildi.
Araştırmaya göre, sprey kortizonun etkisi ilacın kullanıldığı ilk senede görülüyor ve 100 mikrogramdan düşük dozların zararı daha az oluyor.
Yaşları 18’ den küçük olan hafif-orta derecede sürekli astımı olan 8 bin 471 çocuk üzerinde yapılan 25 araştırma yeniden değerlendirildi.
5 bin 717 hastanın bulunduğu 14 çalışmada çocukların boylarının ortalama olarak senede 6-9 santim uzadığı, kortizonlu sprey kullanan çocukların boylarının “0.48 cm” kısa kaldığı belirlendi.
Çocukların bir kısmının düşük dozda (50-100 mikrogram) bir kısmının daha yüksek dozda (200 mikrogram) kortizon aldığı 22 çalışmanın analizinde ise sadece 3 çalışmada 728 çocuğun bir sene veya daha uzun takip edildikleri görüldü.
Bu metaanalizde de daha yüksek dozda kortizon kullanan çocukların düşük doz kullananlara göre senede 20 milimetre daha az uzadıkları tespit edildi.
Boydaki kısalık telafi edilebilir
Çocukların boy uzamalarının sprey kortizon kullanılan bir senede yarım santim kısa kalmış olması elbette önemli ama bundan daha mühimi bu farkın büyüme tamamlandığında ne kadar olduğudur.
Boy uzaması ilk sene “yarım santim” geri kalmış olabilir ama bunun ileriki senelerde telafi edilmesi pek âlâ mümkündür.
Çocukların erişkin yaşa kadar takip edildiği tek çalışmada, buluğ çağı öncesi ortalama olarak 4.3 sene budesonide kullanan çocuklarda boyun plasebo grubuna göre 1.2 santim kısa kaldığı belirlendi.
Boy uzamasındaki yarım santim azlığın hangi yaş aralığında olduğu da tedavi edilmeyen astımın çocuğun boyunu ve gelişimi etkileyeceği de gözden uzak tutulmamalıdır.
Tek sebep kortizon olamaz
Hafif ve orta derecede de olsa sürekli kortizon kullanan astımlı çocuklarda boydaki bu yarım santimlik kısalığı sadece kortizona bağlamak da doğru değildir.
Astımı olan çocuklara bilinçsiz olarak tavsiye edilen “diyetlerin” ve çocuğun spordan alıkonmasının da burada rolü olabilir.
Astımlı çocuklara çoğu zaman alerji yapabileceği, atakları tetikleyebileceği gerekçesiyle büyümede rolü büyük olan “proteinden ve doymuş yağlardan zengin hayvansal gıda” kısıtlaması yapılmasının da boy uzamasının daha az olmasına etkisi olabilir.
Süt, yumurta, balık, domates, kuruyemiş yedirilmeyen ve neredeyse sadece “hava, su ile havuç patatesle beslenmesi” tavsiye edilen pek çok astımlı çocuk hasta gördüm.
Boy uzamasında gece uykularının dikkate alınmasında da fayda vardır.
Kortizonun türü de önemli olabilir
Dünyada astım tedavisinde solunum yoluyla kullanılan yedi çeşit kortizon var:
Beklametazon, budesonide, siklesonid, flunisolid, flutikazon, mometazon ve triamsinolon.
Bu ilaçlar arasında etki ve yan etki bakımından küçük de olsa farklar olabilir.
Ben en çok “budesonide” kullanıyorum.
Ülkemizde bulunabilseydi “beklametazon” u tercih ederdim ama bu en eski ve bana göre “en etkili, en güvenilir ve üstelik de en ucuz” kortizon USA’ da da zengin Avrupa ülkelerinde var ama bizde satılmıyor.
Kortizonsuz astım tedavisi olmaz
Astım ataklarında “ağızdan veya damardan kortizon”, atakların önlenmesinde “kortizonlu spreyler” olmazsa olmaz ilaçlardır ve atakları, hayat tarzı ve çevre düzenlemeleriyle önlenemeyen hastalarda kullanılması şarttır.
Özellikle hafif ve orta derecede astımlılarda sprey kortizonun sürekli kullanılması da icap etmez; birçok hasta yaz aylarını hiç ilaç kullanmadan rahatlıkla geçirebilir.
Hatta birçok hafif ve orta derecede astımı olan hastanın sadece atak döneminde kendi ihtiyacına göre kortizonlu sprey kullanması bile yeterlidir.
Ataklar kontrol altına alındıktan sonra sprey kortizon dozunun düşürülmesi de mutlaka denemelidir; birçok hasta çok düşük dozlarda bile sorunsuz olabilir.
Astım ilaçları yanlış kullanılıyor
Bizde neredeyse artık rutine giren yanlış, çocuklarda dâhil artık tüm astımlılara daha ilk teşhis konmasından itibaren sadece “kortizon” değil, “kortizon + uzun etkili nefes açıcı” ilaçların (Symbicort, Seretide, Foster, Foradil-combi ve muadilleri) başlanmasıdır.
Astımlıların en fazla yüzde 10 kadarının (bu oran çocuklarda daha da düşüktür!) kullanması gereken bu ilaçlar artık neredeyse her hastaya hem de “ilk tedavi” olarak ve “ömür boyu” kullanmak üzere veriliyor.
Özellikle çocuklara hiç ihtiyaçları olmadığı halde verilen bu kombine ilaçların astım krizinden hastaneye yatış ve ölümleri artırdığı biliniyor.
Beta-reseptörleri uyaran ve dolayısıyla da kalp ve kan basıncı üzerine etkileri olan kombine ilaçların uzun vadede kalp-damar hastalıkları bakımından yaratabileceği tehlikeler (hipertansiyon, ritim bozuklukları kalp yetersizliği, koroner damar hastalığı) de göz ardı edilmemelidir.
Gelelim neticeye
BİR: Solunum yoluyla kortizon astım ataklarının önlenmesinde etkili ve güvenilir bir ilaçtır.
İKİ: Şikâyetleri hayat tarzı ve çevre düzenlemeleriyle giderilemeyen hastalarda mutlaka kullanılması gerekir.
ÜÇ: Ataklar kontrol altın alındıktan sonra doz azaltılması ve hatta ilacın tamamen kesilebilmesi birçok hastada mümkündür.
DÖRT: Özellikle çocuklarda ilaç endüstrisi ve işbirlikçileri tarafından “tu kaka edilen” aşı tedavisinin doğru şekilde uygulandığında sprey kortizondan daha etkili bir tedavi usulü olduğunu da hatırlatmak isterim.
KAYNAKLAR
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD009471.pub2/abstract
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD009878.pub2/abstracthttp
