Anne sütünün, özellikle de geceleri istendiğinde verilmesinin erken çocukluk dönemi diş çürük riskini artırabileceği literatürde ilk defa 1977’ de Kotlow tarafından klinik gözleme dayalı vakalarla bildirildi (1).
Zamanla, özellikle de gece yatar pozisyonda emzirmenin sütün bebeğin ağzında uzun süre kalması dolayısıyla diş çürüklerine sebep olabileceği iddiaları artmaya başlandı.
2000’ de 28 araştırmaya dayanan sistematik değerlendirmede kanıt değeri orta derecede olan “üç” araştırmaya göre bir seneden fazla ve dişler sürdükten sonra gece emzirmenin çürük riskini artırabileceği bildirildi (2).
Bu “endişe(!)” American Dental Association (ADA) ve American Academy of Pediatric Dentistry tarafından da onaylandı ve ilk dişler sürmeye ve diyetle diğer karbonhidratlar alınmaya başlandığında “ad libitum” (istenildiği zaman) emzirmeden kaçınılması tavsiye edildi (3, 4).
Gel gelelim anne sütünün diş çürümelerini artırdığına dair yeterli delil hiçbir zaman ortaya konamadı; 2007’ de NHANES verilerinden faydalanarak gerçekleştirilen araştırmada da anne sütünün ve emzirme süresinin çürümeler için bağımsız risk faktörleri olmadığı sonucuna ulaşıldı (5).
Yeni bir çalışmada Brezilya’ da düşük gelirli ailelerde bebeklerin 24 ay veya daha uzun süre emzirilmesinin erken çocukluk dönemi çürüklerini artırdığı bildirilmekle beraber araştırmacılar bu sonucun çürüklerin sebebi olduğunu iddia etmiyor, bundan rafine şekerden zengin gıdaların mesûl olabileceğini vurguluyorlar (6).
En az 6-7 ay süreyle anne sütü emen bebeklerde 30 aylık olduklarında diş çürüklerinin sadece mama ile beslenen bebeklere göre daha fazla olduğu fakat bu ilişkinin çocuk büyüdükten sonra kaybolduğu bildirildi (7).
Nitekim Canadian Dental Association bebeğin beslenmesinde çok faydalı olduğu ve birçok hastalığı önlediği gerekçesiyle “emzirmeyi destekliyor” ve günlük ağız temizliğinin iyi yapılmaması durumunda anne sütünün diş çürüklerine yol açabilen birçok faktörden sadece biri olabileceği görüşünü savunuyor (8).
Birçok faydası hesaba katıldığında anne sütü ısrarla tavsiye edilmelidir
Anne sütünün hususiyetleri veya emzirme uygulamaları dolayısıyla emzirmenin diş çürümelerine yol açacağı inancını güncel bilimsel deliller desteklemiyor (9):
“Çürük gelişiminde istenildiği zaman emzirmeden ziyade ağız temizliği gibi diğer faktörlerin rolü çok daha fazladır.
Emzirme ve biberonla beslemenin biyo-mekanikleri de farklıdır, süt emzirmede yumuşak damağa temas eder, dişlerde kalmadan da yutulur.
Diş çürümelerinde esas faktörün şeker, az miktarda tükürük ve asit ortamda üreyen streptococcus mutans bakterilerinin varlığı olduğu unutulmamalıdır.
Birçok faydası hesaba katıldığında anne sütü ısrarla tavsiye edilmelidir.
Dişhekimleri ebeveynleri bebeklerinin ilk dişleri çıkmaya başladığında doğru ağız temizliği uygulamaya teşvik etmeli ve şeker tüketimi minimum seviyede tutulmalıdır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de “emzirin” diyor
DSÖ, bebeklerin büyüme ve gelişmeleri için gerekli her türlü besin ögesi bulunan anne sütünü 6 aydan sonra uygun ek gıdalarla beraber 2 yaşına hatta daha ötesine kadar tavsiye ediyor (10).
ADA dergisinde yayınlanan geniş kapsamlı bir değerlendirmede emzirme ve çürük arasında bir ilişkiyi ispatlayacak yeterli delil olmadığı vurgulanıyor ve American Academy of Pediatric Dentistry’ in şu tavsiyeleri bildiriliyor (11):
Emzirmeden sonra bebeğin damak ve dişlerinin nazikçe temizlenmelidir.
İlk 6 ay sadece anne sütü verilmeli ve daha sonra emzirmeye ek besinlerle beraber en az 12 ay veya daha uzun süre anne ve bebeği tarafından istendiği müddetçe devam edilmelidir.
Anne sütü olmadan “asla”!
Anne sütünün diş çürükleriyle ilişkisi olmadığı gibi tam aksine diş çürümelerini önlediğini gösteren sayısız araştırma ve meta-analiz var.
Aşağıda bunlardan bazı örnekleri sunuyorum:
7 elektronik veri tabanının taranmasıyla gerçekleştirilen meta-analizde, diş çürüklerinin anne sütü ile beslenen bebeklerde biberonla beslenenlere nazaran daha az görüldüğü belirlendi.
Dört çalışmada biberonla beslenen çocuklarda çürümelere daha fazla rastlandığı, üçünde ise böyle bir ilişki bulunmadığı ortaya çıktı.
Sonuç: Bu bilimsel delillere göre emzirmenin erken çocukluk dönemindeki diş çürüklerine karşı koruyucu faydası vardır (12).
*
Gece veya istenildiğinde emzirmenin bebeklik ve okul öncesi çağda diş çürükleri ile ilişkisini belirlemek için MEDLINE, Lilacs ve SciELO makaleleri, önemli internet siteleri, ders kitapları, uzlaşı yayınları taranarak yapılan değerlendirmede, anne sütünün diş çürüğü gelişimi ile ilişkili olduğunu gösteren bilimsel delil bulunamadı (13).
*
Şekerle ilgili beslenmenin 6-18 yaş arasında diş çürüklerine olan etkisinin incelendiği ileriye dönük çalışmada şeker tüketimi arttıkça diş çürümelerinin de arttığı ve florür kullanılmasına rağmen en düşük şeker tüketiminin bile diş çürümeleriyle ilişkili olduğu tespit edildi (14).
*
PubMed, CINAHL ve EMBASE veri tabanlarında yapılan tarama ile belirlenen 63 araştırmanın meta-analizinde emzirmenin diş çürümelerine karşı koruyucu olduğu, 12 aylıktan sonra çürük riskindeki artışın sebeplerinin araştırılması gerektiği sonucuna varıldı (15).
*
“Breastfeeding and dental caries” başlıklı ve diş çürümelerinin sebeplerinin de bildirildiği geniş kapsamlı bir makalede ulaşılan sonuç da şu (16):
“Uzun süreli emzirme ile erken çocukluk diş çürükleri arasında kesin deliller bulunmadığı için anneler istedikleri müddetçe süt vermeye teşvik edilmelidir”.
Neden anne sütü?
BİR: Anne sütündeki antikorlar diş çürümelerinin sebebi olan streptococcus mutans bakterisinin üremesini önler.
İKİ: Sütte bulunan laktoferrin streptococcus bakterilerini öldürür.
ÜÇ: Bu bakteriler anne sütünde bulunan laktozu bazı mamalarda bulunan sukroza göre daha az kullanabilirler.
DÖRT: Bazı mamalar diş minesini eritir, asitliği artırır, bakteri üremesini kolaylaştırır ve diş çürümelerine yol açar (17).
Türk çocuk dişhekimleri ne diyor?
Ülkemizde bu mevzuda yapılmış bir bilimsel araştırmaya ulaşamadım.
TPD Derneği Başkanı Figen Seymen “anne sütünün diş çürüklerini önleyici etkisini reddediyor ve şu görüşleri dile getiriyor (18):
“Anne sütünün diş çürüklerini önleyici etkisinin önemi” şeklindeki yanlış bilginizi ise okuyucularınızla paylaşmadan önce keşke bizlere danışsaydınız. Anne sütünün koruyucu özellikleri ve birçok yararının yanı sıra özellikle dişler sürdükten sonra uzun süreli ve özelliklede gece uyku öncesi bebeğe verilmesinin erken çocukluk çürüklerinin oluşumunda rolü bulunmaktadır.
Sadece sağlıklı beslenme ile dişlerin çürükten korunması mümkün değildir”.
Gelelim neticeye
BİR: Anne sütü, bir çocuğun büyüme ve gelişmesi için tüm besin ögelerini barındıran, çocuğu diş çürümeleri de dâhil birçok hastalığa karşı koruyan, eşi benzeri olmayan mükemmel bir gıdadır.
İKİ: Bilimsel değeri çok düşük bir yayından (gözleme dayalı olgu bildirisi) hareketle ve hiçbir yeterli delil ortaya konamadığı hâlde, meme verme ile diş çürüklerinin ilişkilendirilmesi akıl ve mantıkla da bilim ve tıbbın temel prensipleriyle de bağdaşmıyor.
ÜÇ: Bu mukaddes gıda hakkında soru işaretleri yaratmaya yol açan, bilimsel dayanağı bulunmayan ve aslında gizliden gizliye anneleri meme vermekten uzaklaştırmayı amaçlayan açıklamalar sadece mama ve biberon üreticilerinin işine gelir.
DÖRT: Anne sütünün diş çürümelerine yol açtığı iddiası gerçek mi safsata mı siz karar verin.
Kaynaklar:
1. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/325036
2. http://search.proquest.com/openview/6df6d25b781fbbcd8d548f10e0fe7656/1?pq-origsite=gscholar
5. http://pediatrics.aappublications.org/content/120/4/e944
7. http://bmjopen.bmj.com/content/5/3/e006982.abstract
8. http://www.cda-adc.ca/_files/position_statements/BreasfeedingandECC.pdf
9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26418916
10. http://www.who.int/nutrition/publications/infantfeeding/9241562218/en/
12. http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0142922
13. http://www.jped.com.br/conteudo/04-80-S199/ing.pdf
14. http://jdr.sagepub.com/content/early/2016/01/12/0022034515625907.abstract
15. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/apa.13118/pdf
16. http://chirofamilial.com/wp-content/themes/chiro/imgs/pdfs/CL4-1Larvigne.pdf
17. https://www.breastfeeding.asn.au/bfinfo/breastfeeding-and-tooth-decay
