“Beni milletim nereye isterse oraya gömsün. Fakat benim hatıralarımın yaşayacağı yer Çankaya olacaktır.” ATATÜRK 1923
Rasattepe’de, günümüzdeki adı ile Anıttepe’deyiz.
Rasattepe nasıl seçilmiş mi dediniz? Öyküsü şöyle! Anıtkabir nereye yapılmalıdır? Tartışmaları sırasında Rasattepe gündeme gelir. Balıkesir Milletvekili Süreyya Örgeevren; bu tepenin neden uygun olduğunu şöyle açıklar:
“Rasattepe, bugünkü ve yarınki Ankara’nın genel görünüşüne göre, bir ucu Dikmen’de öteki ucu Etlik’te olan bir hilal’in tam ortasında bir yıldız gibidir. Ankara hilal’in gövdesidir. Anıtkabir’in burada yapılması kabul edilirse, şöyle bir durum ortaya çıkacaktır. Türkiye’nin başkenti olan Ankara kenti, kollarını açmış Atatürk’ü kucaklamış olacaktır. Atatürk’ü böylece bayrağımızdaki yarım ayın yıldızının ortasına yatırmış olacağız. Atatürk, bayrağımızla sembolik olarak birleşmiş olacaktır.” 17 Ocak 1939
Ve anıt mezar için, Rasattepe kararı verilir; bu konuşmanın ardından.
Atatürk’ün, Ankara’nın kucağında sonsuzluk uykusunda olduğu Anıtkabir’i tanımayı sürdürüyoruz.
Tarih boyunca, dünyanın birçok ülkesinde anıt mezarlara, mozolelere uzun yollarla ulaşılır. Saygı Yolu denilen bu yol, ziyarete gidilen ulu kişinin huzuruna hazırlamak içindir.
Anıtkabir’de de kuleler, heykeller, görkemli ağaçlar ziyaretçileri dış dünyadan soyutlayarak Ata’ya saygıya hazırlıyor. Yolun taş döşenme biçimi de anlamlı. Ata’nın huzuruna çıkanların, başının öne eğik saygı gösteriyor olması için, 262 metrelik yol, beş cm. çim boşluğu bırakılarak döşenmiş. Bu boşluklara dikkat ederek yürüyor, Saygı Yolu, Aslanlı Yol’un sonunda tören alanına ulaşıyoruz.
Tören Alanı: 15000 kişilik geniş bir alan. Zemini siyah, kırmızı, sarı, beyaz renkli taşlardan oluşan halı ve kilim desenleriyle bezeli.
Anıt Mezar, revaklarla çevrili bu alanın bir kenarında konumlanmış. Tören alanının çıkışı ve alanın köşelerinde kuleler, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi bulunuyor.
Anıtkabir’deki her kule ulusumuzun, devletimizin var oluşunda etkili olan yüce değerlerin, kavramların simgesidir. Ve de Atatürk’ün kişiliğinin yansımasıdır bir anlamda.
Tören Alanına girdikten sonra köşedeki ilk kuleyi geziyoruz.
Zafer Kulesi: Tarih boyunca her bir Türk Devleti’nin kazanılan zaferlerle kurulduğunu biliyoruz. Atatürk’ün komutasında kazanılan zaferden sonra kurulan Türk Devleti gibi. Bu nedenle zaferleri temsilen bu ad verilir.
Kulenin içinde Atatürk’ün naaşını 19 Kasım 1938’de İstanbul Dolmabahçe Sarayı’ndan alarak Sarayburnu’nda donanmaya teslim eden top arabası sergileniyor.
Kulelerde yer alacak kabartmalar için açılan yarışmada Türk Zaferi’ni betimleyecek değerde bir yapıt bulunamaz. Bu nedenle, diğer kulelerde gördüğümüz kabartma yok. Kule duvarlarında ise Atatürk’ün en önemli üç zaferinin tarihi ve zaferle ilgili sözleri yazılı:
“Zaferin payidar neticeler vermesi ancak irfan ordusu ile kaimdir.” 1923
“Bu vatan evlat ve ahfadımız için cennet yapılmaya layık, elyak bir vatandır.” 1923
“Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” 1921
Zafer Kulesi’nden çıkıyor ve İnönü Lahdi yönünde ilerliyoruz.
İnönü Lahdi: Barış ve Zafer Kuleleri arasında, yanları açık kolonların oluşturduğu galerinin ortasında yer alıyor. Atatürk’ün en yakın silah arkadaşı Türk Kurtuluş Savaşı’nın Batı Cephesi Komutanı, İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün sembolik lahdi. Mezar odası lahdin yaklaşık dört metre altında bulunuyor. Mezar odası İnönü’nün ölüm yıldönümü olan 25 Aralık’ta bir, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda ise iki hafta halkın ziyaretine açılıyor.
Zafer Kulesinin karşısındaki kuleyi tanıyacağız şimdi de.
Barış Kulesi: Atatürk; büyük utkular kazanıp yeni Türk Devletini kurduktan sonra Yurtta ve Dünyada Barış için çalıştı. Ve hem kendi ulusunun hem de tüm insanlığın saygısını kazandı.
İfade ettiği kavramlar yönüyle Anıtkabir’in çok ilginç bir bölümü bu kule.
Atatürk’ün 1935-1938 yıllarında kullandığı Lincoln marka tören ve makam aracı sergileniyor kulede. İç duvarında Atatürk’ün “Yurtta Barış Dünyada Barış” ilkesini dile getiren, Nusret Suman’ın yapıtı bir kabartma kompozisyonu var. Çiftçilik yapan köylüler ve yanlarında kılıcını uzatarak onları koruyan bir asker figürü bulunuyor. Asker, barışın güvencesi orduyu betimliyor.
Atatürk’ün barış ile ilgili şu sözleri duvarlarda yazılı:
“Yurtta Barış Dünyada Barış”
“Dünya vatandaşları kıskançlık, aç gözlülük ve kinden uzaklaşacak şekilde terbiye edilmelidir.”1935
“Ulusun hayatı tehlike ile karşı karşıya kalmadıkça savaş bir cinayettir.” 1923
Tören alanının dışa, Çankaya yönüne açılan merdivenlerin sağındaki kuledeyiz şimdi.
23 Nisan Kulesi: Kulede sergilenen, Atatürk’ün 1936-1938’de kullandığı Cadillac marka özel otomobili karşılıyor bizi ilk girişte.
Atatürk’ün Büyük Millet Meclisi’ni kurması Türk tarihinde yeni bir dönemin başlangıcıdır. Kule o günü simgeliyor. İç duvarlarında TBMM’nin açılışıyla ilgili Hakkı Atamulu’nun yapıtı bir kabartma bulunuyor. Kabartmada bir kadın yer alıyor. Bir elinde 23 Nisan 1920 yazılı kâğıdı tutuyor, diğer elinde de Millet Meclisi’nin açılışını simgeleyen bir anahtar. Kule duvarlarında da meclisin açılışıyla ilgili Atatürk’ün şu sözleri yer alıyor:
“Bir tek karar vardı: O da ulusal egemenliğe dayalı, hiçbir koşula bağlı olmayan, bağımsız yeni bir Türk Devleti kurmak.” 1919
“Türkiye Devleti’nin tek ve gerçek temsilcisi yalnız ve ancak Türkiye Büyük Meclisi’dir.”
“Bizim bakış açılarımız kuvvetin, gücün, egemenliğin, yönetimin doğrudan doğruya halka verilmesidir, halkın elinde bulundurulmasıdır.
Kuleden çıkınca merdivenin ortasında dalgalanan Türk bayrağına bakıyoruz gururla.
Türk Bayrağı: Tek parçalı yüksek bayrak direğinin mermer kaidesinde bir kabartma yer alıyor. Kabartmadaki meşale Türk uygarlığını, kılıç saldırı gücünü, miğfer savunma gücünü, meşe dalı utkuyu, zeytin dalı ise barışı simgeliyor. Kabartma Kenan Yontuç’un yapıtı.
Merdivenin solundaki kuledeyiz.
Misak-ı Milli (Ulusal Ant) Kulesi: İstanbul işgal altında, yurdun bağımsızlığı tehlikededir. Atatürk’ün başkanlığında yapılan Erzurum Kongresi’nde “Millî sınırlar içinde bulunan vatan parçaları bir bütündür. Birbirinden ayrılamaz.” (…) gibi yurdu işgal eden düşmanlara karşı önemli kararlar alınır. Tam bağımsızlığın temeli ise Sivas Kongresi’nde atılır.
Bu kulenin içinde Nusret Suman’ın yapıtı olan kabartma bulunuyor. Kabartmada, bir kılıç kabzası üzerinde üst üste konmuş dört el, tek vücut olarak kenetlenmemizi, ulusun kurtarılması için içilen ulusal andı anlatıyor.
Kule ortasında, Anıtkabir’de yapılan törenlere katılan heyetin özel defteri imzalamaları için kürsü bulunuyor. Duvarlardaki panolarda da önceki törenlerin fotoğrafları sergileniyor.
Kule duvarlarında Atatürk’ün Ulusal Ant ile ilgili şu sözleri yazılı:
“Kurtuluşumuzun genel kuralı olan ulusal andı tarih sayfasına yazan ulusun demir elidir.” 1923
“Ulusal sınırlarımız içinde özgür ve bağımsız yaşamak istiyoruz.”1921
“Ulusal benliği bulamayan uluslar başka ulusların avıdır.” 1923
Anıt mezarın sağındaki kuledeyiz.
İnkılap Kulesi: Kulenin iç duvarlarında Atatürk devrimlerini konu alan Nusret Suman’ın yapıtı kabartma yer alıyor. Yalın anlatımlı kabartma, meşale tutan iki elden oluşuyor. Zayıf, güçsüz elin tuttuğu sönmekte olan meşale, çökmekte olan Osmanlı İmparatorluğu’nun simgesi. Güçlü elin göklere doğru kaldırdığı ışık saçan meşale ise yeni Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürk’ün çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak için yaptığı devrimleri betimliyor.
Duvarlarda Atatürk’ün devrimlerle ilgili şu sözleri yer alıyor:
“Bir toplum aynı amaca bütün kadınları ve erkekleriyle beraber yürümezse ilerlemesine, uygarlaşmasına teknik imkân ve bilimsel ihtimal yoktur.” 1923
“Biz ilhamlarımızı gökten ve bilinmeyen alemden değil, doğrudan doğruya hayattan almış bulunuyoruz. 1937
Anıt mezarın sol yanında bulunan kuleyi tanıyacağız son olarak.
Cumhuriyet Kulesi: Kule içinde, Atatürk’ün öğrenim gördüğü Manastır Askeri İdadisi ile Sivas ve Erzurum Kongre binalarının, 1.TBMM’nin maketleri bulunuyor. Ayrıca; o dönemlere ait fotoğraflar sergileniyor.
Kulenin iç duvarlarında Atatürk’ün Cumhuriyet ile ilgili şu sözü yer alıyor:
“En büyük gücümüz, en güvenilir dayanağımız, ulusal egemenliğimizi kavramış ve onu eylemli olarak halkın eline vermiş ve halkın elinde tutabileceğimizi gerçekten kanıtlamış olduğumuzdur.”
Sürecek…
Fazilet ÖZKAN POR
17/12/2025
