Dünyanın en büyük sandviç zincirlerinden olan Subway’ in ürünlerinden kanserojen olma ihtimalinden dolayı azo-dikarbon-amiti çıkarmaya karar vermesiyle ilgili haberleri okurken gözüme American Heart Association (AHA) adı takıldı.
Haberde Subway ile AHA’ nın “ortaklığı olduğu” bildiriliyor (1).
Subway, kâr etme amacıyla kurulmuş ve bunda da çok başarılı olmuş, tüm dünyada 41 bin şubesi olan bir şirket.
AHA 
ise benim bildiğim, dünyanın tüm kardiyologlarının ne diyecek diye ağzının içine baktığı, ‘ticaretle, para ile uzaktan yakından hiçbir alâkası olmaması’ ve ‘sadece insanların kalp sağlığını düşünmesi’ gereken bilimsel bir kuruluş.
Biri kâr etmeye diğeri sağlığa odaklanan ayrı dünyaların kuruluşlarının bu “ortaklık” ilişkileri aslında olacak bir şey değil ama Barbara Roberts’ in “The American Heart Association — Protecting Industry Not Patients”(AHA, halkı değil endüstriyi koruyor) başlıklı makalesini okuduğunuz zaman şaşkınlığınız geçiyor (2).
AHA da kendi mali raporlarında ‘akçeli ilişkilerini’ açıklıyor (3, 4).
Bu bilgileri elbette muhasebeden finanstan hesaptan kitaptan anlayan biri daha iyi yorumlayabilir ama benim anladığım basitçe şunlar:
BİR: AHA, her sene birkaç yüz şirketten toplam yüz milyon $’lar alıyor.
İKİ: AHA’ ya verilen paraların alt sınırı 10 bin $.
ÜÇ: Üst sınır diye bir mefhum yok. 10 şirket 1 milyon $ üzerinde para vermiş ama bu 10 milyon $ da olabilir 50 milyon $ da veya daha fazla da, Allah bilir.
Süpermarket web sayfasından farkı yok
AHA’ nın web sayfasını incelendiğinde bu bilimle uğraştığını sandığınız derneğin sadece Subway ile değil sayısız ticari kuruluş ile “samimi ilişkiler” içinde olduğu görülüyor.
AHA’ nın sitesinde ‘kalp-dostu logosu’ taşıyan işlenmiş-paketlenmiş yüzlerce ürünün tanıtımı da yapılıyor (5).
AHA, bu kalp dostu logolarını ‘babasının hayrına değil’ elbette para karşılığı veriyor ve bu işi ‘otomatiğe bağlamış’ görünüyor (6).
‘Kalp-dostu’ logosunun 1-9 arası ürün için fiyatı ürün başına 7 bin 500 $; 10-24 arası ürün için 6 bin 750 $ ve 25-99 arası ürün için de 5 bin 940 $.
Bu arakamlar ilk sene için; daha sonraki seneler için fiyatlar sırasıyla 4 bin 500$, 4 bin 050$ ve 3 bin 570$’a iniyor.
AHA mahkemeye verildi
AHA, birkaç ay önce “kalp dostu” olduğunu onayladığı çorbalar sebebiyle mahkemeye verildi.
AHA, kendi beslenme kriterlerinin üzerinde tuz bulunan çorbalara para karşılığı kalp dostu onayını verdiği için sahtekârlık yapmakla suçlanıyor (7).
Mahkeme nasıl sonuçlanır, hâkim ne kara verir bilemiyorum ama ben AHA’ nın iyi niyetinden eminim; yüzlerce ürüne onay verildiğinde içinde birkaç çürük elma gözden kaçabilir.
Gelelim neticeye
BİR: Asıl amacı insan sağlığını korumak olması gereken bir tıp derneğinin –hele de böyle büyük boyutlardaki- ticari ilişkileri bilim adına ‘utanç verici’.
İKİ: Çay çorba propagandası, süpermarket listesi gibi sayfalar bilimsel bir kuruluşa yakışmıyor.
AHA’ nın bu ilişkilerini, endüstriye karşı bu koruyucu tavrını bilip de onun tıbbi tavsiyelerine güven duyulabilir mi, karar sizin.
ÜÇ: Risk cetvelinin adı ‘calculator-gate’ e çıkan, bu kadar ticarete bulaşmış bir AHA’ nın adı yakında “AHHA”, yani “American Heart Hurt Association” çıkarsa şaşırmam.
KAYNAKLAR
2. http://www.huffingtonpost.com/martha-rosenberg/health-news_b_4398304.html
3. http://www.cspinet.org/integrity/nonprofits/american_heart_association.html
4. http://www.heart.org/idc/groups/heart-public/%40wcm/%40adt/documents/downloadable/ucm_449081.pdf
5. http://checkmark.heart.org/ProductsByCategory
6. http://www.cspinet.org/integrity/nonprofits/american_heart_association.html
