Geçen sene dünyanın en büyük içecek firması olan Coca-Cola kolalı içeceklerde bulunan ve hayvanlarda kanser yaptığı belirlenen “karamel boyasının” miktarını azaltacağını açıklamıştı (1).
Pepsi de 2014’ den itibaren USA’ da satılan içeceklerindeki karamel boyasını azaltacağını duyurdu (2).
Burunlarından kıl aldırmayan dünyanın bu dev firmalarının ürünlerinin formülünü değiştirmesine K
aliforniya Eyaleti’ nin aldığı bir karar sebep oldu.
Kaliforniya eyaleti, “karamel boyası” adıyla bilinen “4-metil-imidazol” ü “kanserojen” yani kansere sebep olan bir kimyasal olduğunu ve bir kutu kolada 29 miligramdan fazla bulunmasının kanser riskini artırabileceğini kabul ediliyor.
Eyalet kanunlarına göre, 4-metil-imidazolün yüksek miktarda bulunduğu ürünlerin üzerine “kanser uyarısı” konması veya kimyasalın miktarının azaltılması icap ediyor.
Kolalı içeceklerin 12 onsluk kutularında eyalet kanunlarının müsaade ettiği miktarın 5 misli fazlasına yakın, 138 mikrogram 4-metil-imidazol var.
Karamel boyası nedir?
Karamel boyasının adı hanımların evde şekeri tencerede eriterek yaptıkları karamel ile aynı olsa da bu madde şekerin “yüksek basınç ve ısı altında amonyak ve sülfitlerle” muamele edilmesiyle üretiliyor.
Bu üretim sırasında kısaca 2-MI ve 4-MI adıyla bilinen “metil-imidazol” yan ürünler oluşuyor.
Amerikan Milli Toksikoloji Programı’ na göre, 2-MI ve 4-MI ismiyle bilinen bu bileşikler hayvanlarda akciğer, karaciğer, tiroit kanserleri ve lösemiye yol açıyor ve kanıtlanmamış olmakla beraber aynı risk insanlar için de var.
CSPI (Center for Science Public İnterest) adlı kamu yararına çalışan bilim kuruluşu, geçen sene başta kolalı içecekler olmak üzere birçok yiyecek ve içecekte renklendirici olarak kullanılan kanserojen karamel boyasının yasaklanması için FDA’ ya (Gıda ve İlaç Dairesi) başvurmuştu.
CSPI, kanser riskinin düşük olmasına rağmen hiçbir besin değerleri olmayan ve sadece kozmetik olarak kullanılan kimyasalın yiyeceklerde yeri olmadığını ve hiç değilse bu ürünlerin üzerine kanser riski uyarısı konmasını istiyor.
Amerikan İçecekler Birliği (ABA) itiraz ediyor
“4-MI nin insanlarda kansere yol açtığına dair bir delil olmadığı gibi FDA da dâhil hiçbir ülke 4-MI’ yi insanlar için karsinojen olarak kabul etmiyor.
Hayvanlarda çok yüksek dozlarda görülen karsinojen etkinin insanlar için de geçerli olduğunu iddia etmek imkânsız. Bunun için günde bin kutu kola içmek lazım.
Karamelin kanserojen olduğu iddiası uzun zamandan beri yiyecek ve içecek endüstrisine saldıran grubun tüketicileri korkutmasından başka bir işe yaramayacaktır. “
Bu telaş gereksiz mi?
BİR: Karamel boyasının insanlar için kanserojen olduğunun kanıtlanmamış olması bence hiç önemli değil; bunun farelerde birçok kansere yol açıyor olması yeterli.
Ne yani binlerce, on binlerce insan kanser olduktan sonra “Karamel hakikaten kanserojenmiş, kullanmayalım” demek mi yoksa kanser yapma ihtimali olan bir maddeyi hiç kimse zarar görmeden hayatımızdan çıkarmak mı doğrudur?
İKİ: İnsanların farelerde kanser yaratan miktarlarda karamele maruz kalmaları için günde bin kutu kola içmeleri gerekir ifadesine bakıp yanılmayalım.
12 onsluk bir kutuda ortalama olarak 140 mikrogram (Kaliforniya Kanunlarına göre 5 misli fazla!) 4-MI olduğu ve karamel boyasının başka içecek ve yiyeceklerde de bulunduğu hesaba katılacak olursa kola tiryakilerinin ihmal edilemeyecek kanser riski ile karşı karşıya oldukları ortaya çıkar.
ÜÇ: Farelere bu maddenin çok yüksek dozlarda verildiği doğru ama hayvanlar laboratuar ortamında sadece bu maddeye maruz kalıyorlar; oysa insanlar her gün yediklerinden içtiklerinden, soludukları havadan başka karsinojenler de alıyorlar.
Karsinojenlerin birbirlerinin etkisini artırıcı özellikleri olduğu ve bundan dolayı da birden çok karsinojene maruz kalınması durumunda kanser riskinin artabileceği de unutulmamalıdır.
DÖRT: Bu kimyasalların hiçbir besin değeri olmadığına ve yiyecek ve içeceklere renk vermekten başka bir işe yaramadıklarına göre, endüstrinin bunları kullanmakta ısrar etmesinin mantığını anlayamıyorum.
Gelelim neticeye
Bu olaydan alınması gereken iki önemli ders var:
BİR: Her iki üretici karamel boyasının miktarını sadece USA’ da üretilen kolalarda azaltmayı taahhüt ediyor; demek ki Amerika dışında yaşayanlar ya kansere karşı dirençliler ya da canlarının kıymeti harbiyesi yok.
İKİ: Üreticiler bizi tınmıyor olabilirler ama bizim hükümetimiz, bilim dünyamız, tüketici derneklerimiz, çevrecilerimiz, çapulcularımız neden seslerini çıkarmıyorlar acaba?
KAYNAKLAR
1. http://articles.latimes.com/2012/mar/05/news/la-heb-cola-cancer-20120305
2. http://www.businessweek.com/articles/2013-07-05/pepsi-plans-to-drop-disputed-cancer-chemical
