Kalp krizi ve felç gibi ölümcül damar hastalıklarının herkes tarafından kabul edilen risk faktörleri var: Diyabet, hipertansiyon, obezite, yanlış beslenme, hareketsizlik, sigara-alkol kullanılması, stres gibi.
Bu listeye yeni bir madde daha eklendi: Diclofenac!
Diclofenac ismi birçoğuna yabancı gelebilir ama bu, bizde de ağrı kesici, iltihap giderici ve ateş düşürücü etkileri için çok kullanılan ve halk arasında romatizma ilacı olarak bilinen bir ilaç.
Tıp literatüründe, non-steroit anti-enflamatuar (NSAİ) ilaçlar grubunda yer alan diclofenac, ülkemizde Voltaren, Cataflam, Diclomec, Dikloron, Dolorex, Miyadren, Diclofix, Difenak isimleri ile satılıyor (1).
Kalp krizi ve felç riskini artırıyor
Yeni yayınlanan bir meta-analizde, diclofenac’ ın “kalp krizi ve felç riskini bu ilacı almayanlara göre yüzde 40 oranında artırdığı” tespit edildi (2).
Daha önce de 43 binden fazla kalp krizi geçiren hasta üzerinde yapılan bir araştırmada diclofenacın “kalp krizi ve felçleri ve bunlara bağlı ölümleri yüzde 63 oranında artırdığı” ortaya konmuştu.
Araştırmalara göre “diclofenacın en düşük dozu bile kalp krizi riskini artırıyor” ama kullanılan doz ne kadar yüksekse risk de o nispette fazla oluyor.
Bu risk artışı daha önce aynı sebepten dolayı piyasadan çekilen Vioxx isimli romatizma ilacınınkinden farklı değil.
Bu ilaçlara bağlı kardiyo-vasküler risk daha önceden kalp-damar hastalığı olanlarda kalp hastalığı olmayanlara göre daha fazla ancak herhangi bir kalp hastalığı olmayanlarda da damarların sertleşmesine yol açabilecekleri biliniyor.
Vioxx piyasadan çekilmişti
NSAİ grubu ilaçlardan olan Vioxx (refocoxib), kalp-damar hastalıkları riskini yüzde 27-45 oranında artırdığının tespit edilmesi üzerine 8 sene önce piyasadan çekilmişti.
Tüketimi ülkeden ülkeye farklılık gösteren diclofenacın NSAİ ilaçlar içindeki pazar payı USA’ da yüzde 5-6 iken bu oran Kanada’ da yüzde 16’ ya kadar çıkıyor.
Vietnam, Pakistan, Çin ve birçok başka ülkede ise yüzde 30-40 arası satış payına sahip.
İlaç, satış rakamları hakkında bir bilgiye ulaşamadım ama bizde de Avrupa ülkelerinde de çok kullanılıyor.
Diclofenac, 74 ülkede de ‘temel ilaçlar listesinde’ yer alıyor ve uzmanlar Dünya Sağlık Örgütü’ nü diclofenacı temel ilaçlar listesinden çıkarması için uyarıyorlar.
Diclofenac ne için kullanılıyor?
NSAİ ilaçlar, akut ve kronik ağrıları, iltihabı azaltmak için ve ateş düşürücü olarak kullanılıyor.
İlk NSAİ ilaç 1897’ den beri kullanılan aspirin.
Baş, diş ve böbrek ağrıları ile artrit (eklem iltihapları) bu ilaçların en çok kullanıldığı durumlar.
NSAİ ilaçlar, kısaca COX adı verilen siklo-oksigenaz enzimlerini bloke ederek etki gösteriyorlar; enflamasyon ve ağrıya sebep olan “kötü prostaglandinleri” de, kan damarlarını genişleten ve kan akımını artıran “iyi prostaglandinleri” de inhibe ediyor.
Kan basıncı yükselmesi ve pıhtılaşmanın artmasının vücudun kendi ürettiği nitrik asitle kompanse edileceği sanılıyordu ama yeni araştırmalarda durumun böyle olmadığı anlaşıldı.
Bazı prostaglandinlerin mide mukozasını koruyucu etkileri de olduğu için bu grup ilaçların hazımsızlık ve mide ülserine yol açma riskleri de var.
Kalp krizi ve felç riskleri farklılık gösteren NSAİ ilaçlar içlerinde kardiyo-vasküler riskler bakımından en güvenilir olanı “naproksen” dir.
Gelelim neticeye
Ağrı kesici ilaçlar da tıpkı antibiyotikler gibi yanlış ve gereksiz kullanılan ilaçlar listesinde ilk sıralarda yer alıyor.
Bu ilaçlar yüzünden bugüne kadar on binlerce kalp hastasının hayatını kaybettikleri meydanda; zaten Diclofenac’ ın çok kullanıldığı ülkeler aynı zamanda kalp-damar hastalıklarının ve bunlara bağlı ölümlerin de adeta bir salgın seviyesine erişmiş olduğu ülkeler.
Hastalara ilaç yazılırken kalp-damar hastalığı olanlara NSAİ ilaçlar yazılmaması veya daha güvenli olanların (mesela naproksen) tercih edilmesi gerekiyor.
Hapı yutarken “hapı yutmamak için” doktorlar da hastalar da çok dikkatli olmak zorundalar.
KAYNAKLAR
1. http://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=M01AB052.
2. http://www.plosmedicine.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pmed.1001388
