İşkolu kodu ve tehlike sınıfları sosyal güvenlikteki yanlış ve sorunlu konuların başında geliyor.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 83'üncü maddesi hükmüne göre; gerek işveren ve gerekse SGK tarafından işkolu kodunun ve dolayısıyla işyerinin tehlike derecesi ve sigorta prim nispetinin hatalı belirlenmesi durumunda bir ay içinde itiraz yapılması halinde gerekli düzeltme hemen yapılabilmektedir.
İtirazın bir ay dışında yapılması durumunda;
1- İşkolu kodu değişmekle birlikte tehlike derecesi ve prim oranı değişmiyor ise yani hatalı belirlenen işkolu kodu ile düzeltilen işkolu kodunun prim oranı aynı ise hiç bir inceleme yapılmadan işkolu kodu hemen değiştirilebilmektedir. Yani SGK memuru tembel ya da ihmalkar değilse işkolu kodu değişikliğini sisteme hemen işler ve sorununuz çözülür.
2- İşkolu kodu değişmekle birlikte aynı zamanda tehlike derecesi ve sigorta prim oranı da değişecek ise sizi sıkıntılı bir süreç bekliyor demektir. Öncelikle SGK denetmeni işyerinde bir inceleme gerçekleştirecek ardından da işverenin işkolu kodu değişikliği talebinde bulunduğu tarihe bakılacaktır. Şayet işveren işkolu kodu değişikliği talebini 1 Ocak ila 31 Ekim tarihleri arasında yapmış ise değişiklik o yılı takip eden aybaşında geçerli olacaktır. Müracaat 1 Kasım ila 31 Aralık tarihinde yapılır ise bu kez değişiklik müracaat yılını takip eden yılı da takip eden yılbaşında geçerli olacaktır.
Örneğin; işveren 31 Ekim 2012 tarihi ve öncesinde benim işkolu kodum ve buna bağlı tehlike derecem ile sigorta prim oranım düşük ya da yüksek belirlenmiş değiştirin der ise işyerinde önce SGK denetmeni incelemesi olacak, sonrasında da değişiklik 1 Ocak 2013 tarihinden geçerli olacaktır. Yani denetmen inceleme yapar ise. Yapmaz ise bekleyeceksiniz. İşveren müracaatını 1 Kasım 2012 tarihinden sonra yapmış ise bu kez 1 Eylül 2013 tarihinde prim oranları %2'ye sabitlendiği için Denetmen incelemesi yapılmayacak ama işkolu kodu da 1 Eylül 2013 tarihine kadar değiştirilmeyecektir. İşkolu kodu düzeltmesi için 2012 yılı içinde SGK'ya 100 binin üzerinde müracaat olmuş. Denetmenlere başka iş yaptırtmasanız bile 1 Eylül 2013 tarihine kadar işkolu kodunu inceleme işini bitiremezler.
İş sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu yürürlüğe girmeden önce işkolu kodu değişikliğinin takip eden yılbaşı ya da takip eden yılı da takip eden yılbaşında geçerli olması işveren açısından sadece az prim ödeme yada çok primi ödeme anlamına gelmekte idi. Maliyet maddi kayıp bile olsa sorun yaşanmaz idi.
Oysa İş sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu bazı işletmeler için 30 Aralık 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. Yine bir kısım işyerleri için de 30 Haziran 2013 tarihinde yürürlüğe girecek.
İşyeri tehlike sınıfları; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83'üncü maddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kolları prim tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü'nün başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilir. Tebliğ 26 Aralık 2012 tarihinde resmi gazetede yayınlandı. SGK tarafından belirlenmiş olan işkolu kodu dikkate alınarak işyerinin tehlikeli/az tehlikeli/çok tehlikeli sınıfa girip girmediği belirleniyor.
Sorun işte burada başlıyor. Siz iş sağlığı ve güvenliği hizmeti almak için ortak sağlık güvenlik birimi ile anlaşma yapıyorsunuz. Sözleşmeyi İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü'ne gönderiyorsunuz. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü haklı olarak işverene diyor ki sizin işkolu kodunuz hatalı, sözleşmenizi kabul etmiyoruz, SGK'dan işkolu kodunuzu düzelttirin diyor. İşkolu kodunu düzletmek için SGK'ya gidiyorsunuz onlarda 5510 sayılı Kanun'un 83'üncü maddesini gerekçe göstererek işkolu kodu düzeltme/itiraz talebiniz bir ay dışında yapılmış bu nedenle değişikliği ancak 1 Eylül 2013 tarihinde yaparım diyor. İşveren ne yapacağını şaşırmış durumda, hem SGK hem İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü memurları siz haklısını diyor ama işkolu kodunuzun düzletilmesi ve bir çözüm üretilmesi için kimsenin kılı dahi kıpırdamıyor.
Ben eski bir SGK Başmüfettişi ve çok sayıda işkolu kodu değişikliği tespiti yapan birisi olarak bu sorun karşısında umursamaz tutum ve davranışlarını devam ettiren ve sorunu görmezden gelen SGK yetkililerine sesleniyorum. 5510 sayılı Kanunun 83. maddesi işyerinin tehlike sınıfı ve derecesi değişikliğini düzenlemiş. Dolayısıyla prim oranı değişmeden işkolu kodu değişikliği yapabilmeniz mümkün ve bunun programını yapıp SGK sistemlerine işletecek duruma getirmekte bir programcı için 15 dakika. Neyi bekliyorsunuz, neden bu sorunu görmezden geliyorsunuz, amacınız İş sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu baltalamak mı? Yoksa Çalışma Bakanı Sayın Faruk Çelik başarısız olsun diye mi çabalıyorsunuz? Bu durumda Sayın Bakanın başarısızlığından bir menfaat mi bekliyorsunuz?
