Anjin veya bademcik hastalığı olarak bilinen bulaşıcı boğaz iltihapları(akut tonsillofaranjit) kış aylarında, ilköğretim döneminde bulunan çocuklarımızın en sık yakalandıkları bulaşıcı hastalıkların başında gelmektedir.
Hastalık, okul dışında, evde veya kalabalık ve kapalı mekanlarda mikrop bulaşan öğrencinin yüksek ateş, boğaz ağrısı gibi belirtilerin henüz ortaya çıkamadığı kuluçka dönemi içinde sınıfta öksürüp, hapşırması sonucu diğer öğrencilere solunum yolu ile yayılmaktadır.
“Akut tonsillofaranjit” iki farklı mikrop türü tarafından oluşturulmaktadır. Hastalığın %75’i virüs kökenli olup, genellikle boğaz yanması gibi hafif klinik bulgularla seyreder.
Hastalığın %25’i ise bakteri kökenli olup, halk arasında ‘Beta Mikrobu’ olarak da bilinen ‘A Grubu Beta Hemolitik Streptokok’lar tarafından oluşturulur. Beta mikrobu tarafından oluşturulan boğaz iltihabı bulunan hastalar, çok özel bir önem taşırlar. Teşhis ve tedavilerinin yapılmaması halinde ‘Akut Glomerulonefrit’ ve Akut Romatizmal Ateş’ hastalıklarına yol açabilmektedirler. Akut Glomerulonefrit böbrek hücrelerinin iltihaplanması olup, erken ve etkin tedavisinin yapılmaması durumunda böbrek yetmezliğine kadar giden önemli böbrek hastalıklarına neden olabilmektedir. Akut romatizmal Ateş ise ülkemizde sıklıkla görülen kalp hastalıkları’na neden olan en önemli hastalıklardan biridir. Hastalıktan en çok etkilenen yerler ise kalp kapakçıkları olup ileride ‘Kalp Kapak Hastalıkları’na neden olmaktadırlar.
*******
Ülkemizde, romatizmal kalp kapağı hastalıkları katlanarak artmaktadır. Gelişmiş ülkelerde 100 bin kişi içinde 30 kişi kalp kapak hastası bulunurken; ülkemizde 100 bin kişi içinde 1200 kişi kalp kapak hastasıdır. Kalp kapak hastası ülkemizde 40 kat fazladır.
Dört kalp kapakçığı bulunan kalbimizde, Akut Romatizmal Ateş ile en çok Mitral ve Aort Kapakçıkları hasar görmektedir. Kalp kapaklarının bir veya birkaçında saptanan darlık ve yetmezlikler hastaya uygulanan açık kalp ameliyatında kapak tamir edilerek (plasti) veya yeni kalp kapağı takılarak (replasman) tedavi edilmektedir. Ülkemizde üretilmediği için kalp kapak hastalarına takılan yeni kalp kapakları ithal edilerek sağlanmaktadır.
Beta mikrobunun neden olduğu bulaşıcı boğaz iltihabı, hastalığın başlangıcında ayrıca tanı amacıyla yapılan ‘boğaz kültürü’nde beta mikrobu üremesi halinde ‘Penisilin’ ile kesin tedavisi olanaklıyken; bunlar yapılmadığı için sonuçta ‘açık kalp ameliyatı’ ile yapay kalp kapağı takılması ile tedavisi yapılabilen çok ciddi bir sağlık sorunudur. Toplumsal, sosyal ve ekonomik boyutları da bulunmaktadır.(Maliyet 3-5 liradan 20-30 bin TL’ya yükselmektedir)
Birçoğuna açık kalp ameliyatı ile kalp kapağı takılarak tedavisi gereken, gelişmiş ülkelere oranla kalp kapak hasta sayısının 40 kat fazla olduğu; böbrek yetmezliği nedeni ile dializ cihazına bağımlı yaşayıp ‘Böbrek Nakli’ bekleyen binlerce hasta yurttaşımızın bulunduğu ülkemizde, Beta Mikrobu ile etkin mücadele etmek gerekmektedir.
*******
HEDEF PROFİLİ;
1-Beta Mikrobu (A Grubu Beta Hemolitik Streptokok) için doğal kaynak insandır. Kişiden kişiye solunum yolu ile bulaşır. Toplu olarak bulunulan kapalı yerlerde mikrop bulaşan kişide hastalık belirtileri olan yüksek ateş ve boğaz ağrısının ortaya çıkması 2-4 gün arasında değişen kuluçka süresi sonunda olur. Mikrobun solunum yoluyla bulaşması da hastalık belirtileri ortaya çıkmadığı için hasta olduğu bilinemeyen kişinin kapalı, topluca bulunulan yerlerde öksürme, hapşırması ile olur.
2-Ayrıca tanı, ucuz ve uygulaması kolay olan boğaz kültürü ile yapılır. Ayrıca tanı, bulaşıcı boğaz iltihaplarının %25’den sorumlu olan Beta Mikrobu’nun kültür’de üremesi ile kesin olarak konur. Penisilin tedavisi ile kesin sonuç alınır. (Önce alerji testi şarttır.)
3-Beta mikrobu, kış aylarında, çok büyük sıklıkla 5-15 yaş grubunda görülür. Kış aylarının eğitim dönemine denk gelmesi ve bu yaş grubunun ilköğretim çocuklarından oluşması nedeniyle hastalığın bulaşması ağırlıklı olarak ilköğretim sınıflarında olmaktadır.
4-Hastalık belirtileri olan yüksek ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü ortaya çıkınca öğrenci okula gitmeyerek evinde tedavi edilmektedir.
*******
Yukarıda görüldüğü gibi Beta Mikrobu’nun yol açtığı boğaz iltihapları, ayrıca tanısı ve tedavisi yapılmadığı için çok önemli ‘Halk Sağlığı’sorunu haline gelmiştir.
Ne zaman, nerede, kimleri, nasıl ne şekilde etkilediği bilinen; kesin teşhis ve tedavisinin çok kolay ve ucuz olarak yapılabilen hastalığın halk sağlığı sorunu haline gelmesi, hasta ve hastalığın bir bütün olarak değerlendirilip buna göre yapılması gerekli farklı örgütlenmenin yapılmamış olmasından kaynaklanmaktadır.
Çözüm, Milli Eğitim ve Sağlık Bakanlıkları’nın soruna odaklı reorganizasyon modeli ile hastalığın bulaştığı kış aylarında birlikte çalışmaları ile sağlanabilecektir.
Saygılarımla,
Dr. Rifat Mutlu
