Tıbbi fetva kurumu FDA tarafından 2007’ de yayınlanan bir raporda “öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının” etkinlikleri ve emniyetleri hakkında yeterli bilimsel delil olmadığı gerekçesiyle 6 yaşından küçük çocuklara verilmemesi uyarısı yapılmıştı (1).USA’ da son 35 yıl içinde en az 125 çocuğun reçetesiz satılan ve ‘tezgâh üstü’adıyla 
bilinen bu ilaçlar yüzünden öldükleri, bunların çoğunun da 2 yaşından küçük çocuklar olduğu bildirilmişti.
Bunun üzerine bu tür ilaçlar üreticileri tarafından gönüllü olarak piyasadan çekildi ve daha sonraki sene “4 yaşın altındaki çocuklara verilmemesi uyarısıyla” tekrar satılmaya başlandı.
İşte bu uygulamaların işe yarayıp yaramadıklarını belirlemek amacıyla yapılan çalışma “Pediatrics” isimli tıp dergisinde yayınlandı (2).
Bu amaçla ülkede acil birimlere ilaç aksi tesiri sebebiyle başvuran hastalara ait kayıtlar değerlendirildi.
2004 ve 2011 seneleri arasında 12 yaşından küçük çocuklarda öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarıyla alâkalı 61.168 başvuru olduğu tespit edildi.
Bu ilaçlar piyasadan çekilmeden önceki dönemde 2 yaşından küçük çocuklarda öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarına bağlı yan etkiler tüm acil müracaatların “yüzde 4.1’ ünü” oluştururken, 2007’ den sonraki dönemde bu oranın “yüzde 2.4’ e” indiği görüldü.
Bu oranın 2-3 yaş arasındaki çocuklarda ise “yüzde 9.5” dan “yüzde 6.5” e indiği belirlendi.
Buna karşılık 4-11 yaş arasındaki çocuklarda bu oranlarda anlamlı bir azalma olmadığı ve hatta 4-5 yaş grubunda bu oranın yüzde 5.6’ dan yüzde 6.5’ e çıktığı tespit edildi.
Bu değerlere göre öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının piyasadan çekilmesi ve daha sonra ciddi uyarılarla tekrar kullanıma sürülmesinden sonra, bunlardan kaynaklanan acil başvuruları önemli ölçüde azaldığı görülüyor.
Araştırmacılar, bu azalmada medyada yer alan haberler ve çeşitli eğitici programlarının da rolünün olduğunu bildiriyorlar.
Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarında ne var?
Öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları tüm dünyada en çok satılan ilaçlardan!
Hele de nezle, farenjit, tonsillit, sinüzit, bronşit gibi solunum yolları enfeksiyonlarının çok görüldüğü şu günlerde bunlar kapış kapış gidiyor.
Gel gelelim öksürük ilaçlarının etkinliklerini gösteren kesin bilimsel kanıtlar olmadığı gibi güvenilirlikleri de belli değil. Bunlar, bir tür alışkanlıktan dolayı senelerden beri kullanılıyor ama faydadan çok zararları olduğu da giderek daha iyi anlaşılıyor.
Bu ilaçlarda, burun tıkanıklığını gideren “dekonjestan”; burun akıntısı, hapşırma gibi belirtilere iyi gelen “antihistaminik”; öksürüğü kesen “antitussif”; balgam söktüren “ekspektoran” etkili kimyasal maddeler bulunuyor.
USA’ da bu gruba giren 800’ den fazla ilaç var; bizde ise bunların sayısı 100 civarında.
Öksürük ilaçları uyuşturucuya özendiriyor
Amerika’ da yapılan bir araştırmada, yaşları 12 ile 25 arasında olan 3 milyondan fazla gencin ‘dekstrometorfan’ ihtiva eden öksürük ilaçları içerek ‘kafayı bulmaya çalıştıkları’ belirlendi.
Kimyasal olarak morfine benzeyen bu sentetik maddenin baş dönmesi, sersemlik, uyuşukluk, sinirlilik, huzursuzluk, mide ağrısı ve hazımsızlık, kusma, deri döküntüleri ve alerjik reaksiyonlar gibi pek çok yan etkileri yanında bir özelliği de yüksek miktarlarda alındığında ‘hallüsinasyonlara yol açması’.
Uzmanlar, öksürük ilaçları ile başlayan denemelerin bir süre sonra esrar, marihuana gibi başka maddelerle devam etmesinden ciddi endişe duyuyorlar.
Madde bağımlılığı riski ilaçların reçetesiz satılmasının ve ilaçlara her yerde kolayca ulaşabilmenin getireceği çok önemli bir tehlike. Ayrıca, en azından 5 gencin de bu yüzden öldükleri de biliniyor (3).
Gelelim neticeye
30 seneden fazla zamandan beri öksüren hastalarla ilgilenen bir hekim olarak bu ilaçları hemen hiç kullanmıyorum.
Öksürük tedavi edilmesi gereken bir hastalık değil, bir belirtidir ve asıl önemli olan da öksürüğe sebep olan hastalığın tedavisidir.
Öksürüğün çok rahatsız edici olduğu durumlarda uygulanabilecek etkili ve hiçbir aksi tesiri de olmayan yöntemler vardır.
Bu uygulamaları “Bir Tavsiye” bölümünde bulabilirsiniz.
Bana göre ‘tüm öksürük şurup ve hapları yasaklanmalı’ veya en azından ‘özel uyarılarla ile satılmalı’ ve SGK’ nin de bunların tümünü ‘ödeme kapsamından çıkarmalıdır’.
Kaynaklar:
1. http://edition.cnn.com/2007/HEALTH/10/19/coldmed.fda/index.html
2. http://pediatrics.aappublications.org/content/early/2013/11/06/peds.2013-2236.abstract
