Akıl yürütme Dmitry Orlov’dan alınmıştır.
Soru şu; negatif faiz, mevcut finans sitemini havaya uçurur mu?
Dimitri Orlov bu soruya cevap ararken, bu gün Hürriyet Gazetesinden bir haber;Bil
Gross şu bombayı patlattı. Piyasada 10 trilyon dolarlık negatif faize maruz kalan tahvil var. Bunlar yakında patlar diyor.
Dmitry Orlov’un sorsuna cevap vermeden önce sorulacak başka sorular var.
1- Sıfır faiz neden gerekli olmuştur?
2- Şimdi negatif faiz neden gereklidir?
3- Negatif faiz fikri neden çok parlak bir fikirdir?
Cevap 1, Faiz oranları sıfıra gelmiştir. Çünkü ekonomik büyümeler sıfıra gelmiştir. Faiz oranları ve büyüme birbirine bağlı büyüklüklerdir.
Kişiyi örnek olarak alalım. Geliriniz büyürse, borcunuzu ödemek kolay olur. Eğer durgunluk varsa, ödemede zorlanılır. Ve sonunda ödeme imkânsızlaşır.
Ülkeler için de durum aynıdır. Ülkenin büyümesi azaldıkça, borçları ödemek zorlaşır. Türkiye’de olduğu gibi. Petrol ve emtia fiyatları düşmeseydi durum felaketti.
Gelişmekte olan ülkelerde büyüme bir maskaralıktır. Borçla büyünür, borç ödemeleri başlayınca, küçülür.
Borçla elde edilen büyüme; üst gelir guruplarına gider. Orta ve alt gelir guruplarına gitmez. At Pisliği teoremi.
Dünyanın en büyük ekonomisi hala Amerikan ekonomisidir. Son iki neslin yaşamına durgunluk hâkimdir. (Orlov)
Durgunluktan çıkmak için FED faiz oranlarını sürekli ayarlar.
2008 yılında, ABD’de, faiz oranları sıfıra dayandı. O zamandan beri sıfıra yakın duruyordu. Şimdilerde yeterli olmuyor. Hani FED faizleri artırdı, artıracak diye bolca haber dinliyoruz ya. Artıramaz. Çünkü ekonomi büyümüyor.
Cevap 2, Ekonomi küçülmeyi zorladığından, çöküşü önlemek için faiz oranları sıfıra yakın yerlerde tutuluyor. FED.
Faiz oranlarının Amerika’da da negatife geçmesi gerekiyor.
Ham madde ve enerji deposu olan Avusturalya’dan bir örnek verelim. Borç Gayri Safi Milli Hasılanın %120’si olmuş. Avusturalya ihtiyaçlarının büyük bir kısmını Çin’den tedarik ediyor. Avusturalya borçlarını ödeyemez duruma geldi.
Burada negatif faiz kurtarıcı olarak devreye giriyor. Negatif faizli borç tahvili çıkarıyor. Borçlarını bir süreliğine çevirmiş oluyor.
İşte Bill Gross’un patlamasını beklediği tahviller bunlar.
Başka bir örnek enerjiden, Amerikan petrol ve gaz şirketleri devasa borç birikimi yaptılar. Kaya gazı ve kaya petrolü yatırımları borçla gerçekleştirildi. Açık deniz derin petrol yatakları böyle gerçekleşti.
Petrol fiyatları düşünce, kuyular kazançlı olmaktan çıktı. Şirketler negatif faizli tahviller çıkardı. FED buna izin verdi. Çark bir süreliğine döndü.
Sekiz sarı kızın borçları sıfır faizli tahvillerle karşılandı.
Amerika’da, 1982 yılında faizler %18-20 seviyelerindeydi. Gele gele sıfıra geldi. Bu trend devam ederse, 2020’de faizlerin -%10-12 olacağı hesaplanıyor.
Negatif faizin beklenmedik sonuçları olacağı ve tüm finans sistemini dinamitleyeceği öngörülüyor.
Borçların çevrilebilmesi için negatif faiz fevkalade bir çözüm gibi görünüyor.
Eğer beklenmedik sonuçlarıyla karşılaşılırsa, berbat bir çözüm diye anılacaktır.
Birçok büyük merkez bankası negatif faiz uygulaması yapıyor.
Amerikan savaş makinesinin hızla büyümesi hayra alamet değil.
Bülent Esinoğlu
bulentesinoglu@gmail.com
ulusalkanal.com.tr
