Türk Çiftçisi Elektrikli Traktöre Kavuşuyor

Tarımsal üretimde traktör çiftçinin sağ koludur. Tarla sürümünden başlayan görevi kültivatör, diskaro, pülverizatör, kepçe, gübre dağıtma, balya, çayır biçme, seyyar süt sağma ve silaj makinası gibi daha birçok aletlerin çalışmasını sağlamanın yanında römork ve su tankerinin de çekiciliğini üslenmiştir. O nedenle tarımsal üretim girdileri arasında gübre, su, ilaç, tohumun yanında mazot, genelde %30’un üstündeki payıyla en ön sıralarda yer almaktadır. İşte bu yüksek meblağın azaltılması için mazottan elektriğe geçişin gerçekten büyük bir ekonomik fayda sağlayabileceği yadsınamaz.

İşte bu konu düşünülürken ülkemizde elektrikli araç üretimi konusunda en ileri teknolojiye sahip dünyanın sayılı şirketlerinden biri olan Derindere Motorlu Araçlar (DMA) firmasının kapısı çalınıyor. Bu İstanbul firması, ‘modele özel’ elektrikli tahrik sistemleri geliştirip üretmektedir. Hatta teknolojisini Çin’e ihraç ediyor. Çin’de kurulan CADMA ortaklığı, Çin’li markaların tahrik sistemlerini üsleniyor. Bu ortaklıkla batarya yapımı için gerekli olan ender minerallere erişim kolaylığı sağlanacağı muhakkak.

2017’lerde Tarım ve Orman Bakanlığının ile başlayan görüşmeler, bir prototipin üretilmesine kadar ilerliyor. O aşamada yapılan basın duyuruları, birçok kesimde siyasi propaganda gibi yorumlansa da gelişmeler çok olumlu sonuçlar doğuruyor. İşin finans kısmı da Ziraat Bankasının “Ziraat Girişim Sermayesi” ile çözülünce, önce “2019 yılı itibariyle ZY Teknoloji A.Ş. ve ZY Elektrikli Traktör Sanayi ve Ticaret A.Ş. firmaları ve ardından da Dilovası’da elektrikli traktör fabrikası kuruluyor. Üç sınıfta (65 hp, 105 ve 320 hp) üretimi planlanan traktörlerden 65 ve 320 hp sınıfların prototipleri hazır. Hatta 320 hp sınıfının üretim bantlarından çıkışları Haziran 2021 olarak belirlenmiş. Ve şimdiden 9 adedinin Tarımsal İşletmeler Genel Müdürlüne satışları yapılmış durumda. 2021 yılı sonunda 200 civarında büyük tarla traktörü üretimi sağlanmış olacak.

20 dakika şarj ile 4-5 saat çalışacak 65 hp bahçe traktörlerinin ve orta boy tarla traktörleri ise 2022 başında seri üretime geçirilmesi söz konusu.

Elektrikli motor, elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir. Sessiz çalışmasının yanında, daha güçlü, daha verimli ve daha ekonomiktir. ZY elektrikli traktörleri geliştirilen yazılımlarla yönetilen batarya paketi ve tahrik sistemi ile çok yüksek oranda tork elde edilerek, hiçbir koşulda zorlanma yaşanmayacağı beklenmektedir. Elektrikli motorların bakım ve tamir masrafı çok düşük olup, enerji masrafında %90’lara varan tasarruf sağlamaktadır. Elektrik enerjisi olan her yerde şarj olabilir.

Traktör şu anda modüler olarak üretilmek üzere tasarlanıyor. Yani çiftçi istediği güç, istediği batarya kapasitesi ve istediği büyüklükte traktör alıp çok hızlı biçimde monte ettirebilecek.

Derindere firması, bugüne kadar elektrikli otobüs, kamyon ve motosiklet üreterek sektörde kendini ispatlamış bir firma olup, rüzgâr ve güneş enerjinin depolanma ve saklanma sorununu, geliştirdiği inventörle çözerek MSB’nın kalekol ve karakollarında 1 megavat saatlik konteynerlerde enerji depolayabilmektedir.

DMA yetkilisi Önder Yol verdiği bir röportajda gereksinim duydukları motor parçalarını, seçilen partnerlerden sağladıklarını ifade etmiştir. Bunlardan en büyüğü, bütün dünyaya parça üreten Hattat Hema Grubu. Yazılımlar ise yüzde 100 olarak kendi şirketinde 80-85 mühendisle yapılıyor. Hiçbir yabancı ülke ya da kuruma bağımlılığı yok.

Elektrikli araçlarda bataryaların temini, şarj olanakları, süresi, aralığı gibi teknik konularının iyice aydınlanması önemlidir. Türkiye’nin birçok yerinde bulunan şarj istasyonlarının sayesinde elektrikli traktörler kolayca şarj edilebilecektir. ZY elektrikli traktörlerinin bataryaları her gün kullanıldığında 4 bin kullanımlık. Bu 10 yıllık bir süredir. Traktörlerin herhangi bir şarj aletine gereksinimleri olmayacak. Her yerden şarj edebiliyor. 220 volttan şarj 8-10 saatte, 380 voltta ise 90 dakikada şarj edebiliyor. Firma, köy merkezlerine konuşlandırılabilecek, 1-2 megavat saatlik konteynerlerle şarj süresinin 15 dakikaya kadar inebileceği savında. Bu tip bir yatırımla, köydeki tüm traktörlerin bedava şarj imkânı üretici için çok uygun olacaktır. Normal koşullarda bahçe traktörü 20 dakika şarj ile 4-5 saat çalışacağı beklenmektedir. Ödeyecek elektrik parası 7-12 lira arasında tahmin edilmektedir. Eğer güneş enerjisi panelleri kurulur ve bunlar bataryalarda depolanırsa, bu kadarcık yakıt parası bile sıfırlanmış olacaktır.

Büyük tarla traktörü bir şarjla yaklaşık 7-8 saat çalışacak şekilde dizayn ediliyor. 2021 Haziran ayında seri üretimine geçmesi planlanan bu traktörlerde, avadanlık ve hidrolikleri direkt olarak 800 volt dc pompalarla çalıştırılacak ve kayıplar sıfırlanacak. Tekerleklere 130 beygir ve kuyruk miline de 160 beygir güç verilecek. Dolasıyla toplamda 320 beygirlik bir traktör olacak. Aynı zamanda bu traktör bir enerji deposu. Her traktöre ikişer tane 380 trifaz (22 kilovatlık) ve 220 volt monofaz (3.5 kilovatlık) çıkış verilecek. Yani dışarıda yapılacak birçok iş, tek bir traktörle yapılabilecek.

Firma yetkililerinin ifadesine göre satış sonrası ağını kurarken teknolojiden mümkün olduğu kadar çok yararlanılacak. Şu an bir GSM operatörü ile anlaşma yapılmış. Her traktöre konulan çiplerle, traktörün içindeki bütün tahrikle ilgili parçalar, modüler yapıdaki beyin, batarya ve güç yönetim sistemlerindeki bütün bilgileri GSM üzerinden ana bilgisayara ulaşabilmektedir. İşte, gelen alarmlarla problemi henüz oluşmadan halletmek mümkün olabilmektedir.

Yüksek güçlerdeki bir elektrikli traktörün fiyatı, mevcut dizel bir muadilinin fiyatının altında kalıyor. Fakat gerek teşviklere verilen sözlere ve gerekse kredi sisteminde olabilecek avantajlara (bir ortak Ziraat Bankası) bakıldığında, söz konusu elektrikli traktörlerin, çiftçi için bir “nimet” tanımlaması yerinde olacaktır.

Dünyada pek çok küresel ölçekteki traktör şirketinin Ar-Ge ve inovasyon departmanları var. Ve uzun yıllardır bu alanda çalışmalar yapmaktalar. Massey Ferguson ve Fendt traktörlerinin üreticisi AGCO Grubu bünyesindeki Alman Fendt’in geliştirdiği elektrik ve pille çalışan traktörü Eylül 2017’de tanıtmalarına rağmen, henüz satışa geçilmemiştir. Bunun nedeni, ticari kaygıların olabilir. Nitekim sanayi sektöründe, seri üretim için yüzbinlerin üzerindeki bir eşik değerin sağlanması gerektiği yadsınamaz. Diğer taraftan henüz üstesinden gelinememiş batarya teknolojisindeki sıkıntılar olabilir.

Sessiz, gürültüsüz, %95 yakıt tasarrufu sağlayan bir elektrikli traktörünü dünyada ilk olarak bir Türk çiftçisinin kullanacak olması otomativ sektörümüz için gurur vesilesidir.
Nazimi Açıkgöz
Not: Makalenin tarımsal mekanizasyon konularındaki katkıları nedeniyle Prof. Dr. Ünal Evcim’e teşekkürler