Okurumuz Tuna BERKSOY, "Emekli olmama daha uzun zaman var. Fakat merak ettiğim bir konu var. SSK çalışanı olarak emekli olduğumuzda, emekli maaşımızın miktarıyla emekli olana kadar ki yatan prim miktarlarıyla arasında nasıl bir ilişki var. Bunun basit bir hesabı var mı? Emekli olduğumuz zamana kadar yatan gelmiş geçmiş prim ödemeleri toplanarak mı maaş miktarı hesaplanıyor. Benim adıma iki ayrı iş yerinden he ay iki prim yatıyor. Bu durumun bana faydası var mı?" diye soruyor.
Emekli maaşı hesaplanması uzun ve kapsamlı bir çalışmayı gerektiriyor. Öncelikle, bir kişinin birden fazla işyerinde çalışması halinde, SGK tavan tutarına kadar yapılan ödemeler toplamının emeklilik hesabında dikkate alındığını ve tavanı aşan kısmın sigortalıya bu anlamda emekli artışı saplamayacağını belirtelim. Ayrıca, bir kişi için ayda en fazla 30 gün dikkate alınabiliyor. Emekli aylığı hesaplanmasında sistemi bir günlük yazıda açıklamak mümkün olmadığı için bugün ve Cumartesi günkü yazımızı bu konuya ayıralım istedik.
***
Hesaplama nasıl olacak?
2000 yılından önce sigortalı olmuş kişilerin emekli aylığı üç aşamada hesaplanır ve sonrasında da bulunan bu aylıklar kısmileştirilerek tam aylık tespit edilir..
Bu aşamalar; 1 Ekim 2008 tarihinden önceki prim ödeme gün sayısına ait kısmi aylığın (A) hesabı, 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki prim ödeme gün sayısına ait kısmi aylığın (B) hesabı ve bulunan bu kısmi aylıkların birleştirilmesidir.
1 Ekim 2008 tarihinden önceki prim ödeme gün sayısına ait kısmi aylık (A), 1 Ocak 2000 tarihi öncesi kısmi aylık (A1) ve 1 Ocak 2000 ila 1 Ekim dönemleri arasının kısmi aylığı (A2) olmak üzere iki farklı hesaplama ile belirlenir.
1 Ocak 2000 tarihinden önceki prim ödeme gün sayısına ait kısmı aylığın (A1) hesabında biri gösterge, diğeri de aylık bağlama oranı olmak üzere iki unsur kullanılarak aylık hesaplanır.
2000 tarihinden önceki katsayı esasına dayalı gösterge sisteminde, sigortalıların 2000 yılından önceki aylıklarına esas göstergelerinin tespitinde kamu ve özel sektör için ayrı ayrı hazırlanan “gösterge ve üst gösterge tespit tabloları” kullanılmakta ve gösterge sistemi içinde hesaplanacak aylıklara esas göstergenin, sigortalıların 10 takvim yılını geçmemek üzere 2000 yılından önce primi ödenmiş takvim yılı sayısına göre hazırlanan gösterge ve üst gösterge tespit tabloları esas alınarak belirlenmektedir.
Göstergenin tespitine esas ortalama yıllık kazanç, sigortalının 2000 yılından önce 10 yılı geçmemek üzere primi ödenmiş takvim yıllarına ait prime esas kazançlar toplamının takvim yılı sayısına bölünmesi ile elde edilmektedir. Aylığın hesabına esas gösterge, sigortalının 2000 yılından önce çalıştığı sektör (kamu/özel) için geçerli olan ve ortalama yıllık kazanç hesabına giren takvim yılı sayısı esas alınmak suretiyle hazırlanan gösterge ve üst gösterge tespit tablolarında ortalama yıllık kazanca eşit sayının, tabloda eşit sayı yoksa en yakın sayının karşılığı olarak alınarak tespit edilmektedir.
2000 yılından önceki prim ödeme gün sayısına ait tam aylığın hesabına esas aylık bağlama oranı (ABO), gösterge tablosu ya da üst gösterge tablosuna göre değişkenlik gösterir. Gösterge Tablosundan hak kazanılan yaşlılık aylıklarının oranı % 60’tır. Üst Gösterge Tablosunun her kademesi için ayrı bir oran belirlenmiş olup, 10’ncu derecenin 1’nci kademesinin karşılığı olan oran % 59,9, 1’nci derecenin 10’ncu kademesinin karşılığı olan oran ise % 50’dir. Yine, Sigortalının ortalama yıllık kazancına göre belirlenen gösterge ve üst göstergeye karşılık gelen oranlar sigortalı kadın ise 50, erkek ise 55 yaşından sonra doldurulan her tam yaş için ve 5000 günden fazla ödenen her 240 günlük prim için 1 puan artırılarak, 5000 günden eksik her 240 günlük prim için 1 puan eksiltilerek tespit edilir. Aylık bağlama oranı % 85’i geçemez.
2000 yılından önceki prim ödeme gün sayısına ait tam aylık, Gösterge x Katsayı x ABO formülü uygulanarak hesaplanır. Katsayı ise Devlet memurlarının aylıklarına uygulanan ve 1 Aralık 1999 tarihinde geçerli olan 12.000 rakamıdır. Ancak, bu formüle göre belirlenen aylık, üst gösterge tablosundan hesaplanmışsa (10175 x 12000 x ABO) formülüne göre hesaplanan tutardan (85,47 TL), gösterge tablosundan hesaplanmışsa (9475 x 12000 x %70) 79,59 TL’den az olamaz.
Bu şekilde bulunan aylık, sigortalının 1999/Aralık ayına ait aylığı olarak kabul edilir. Bu formüle göre yüksekten prim ödeyenle düşükten prim ödeyen arasında maaş miktarı açısından fazla bir fark yoktur.
Cumartesi günü, emekli aylığı hesabını açıklamaya devam edeceğiz.
