Kayıtdışı istihdamın ülkemizdeki en önemli sorunlardan birisi olduğunda sanırım herkes hemfikirdir. Kayıtdışı istihdamı bitirmek veya en azından bir nebze azaltmak için kayıtdışı istihdamla mücadele konusunda 2008 yılından itibaren bazı işlemlerin takibine başlamıştır.
Bu çerçevede portör muayenelerine, kimlik bildirim kanuna göre yapılan bildirimlere, çeşitli kurumların bilgi ve belgelerinin kullanılmasıyla kayıtdışı işçi çalıştıran işyerleri engellenmeye çalışılıyor.
Elbette ki bu takip, kayıtdışı çalışmayı azaltmak için önemli bir etkide bulunacaktır. 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 126'ncı maddesinde; "Yenilecek ve içilecek şeyler satan veya veren işler ile sıhhi müesseselerde çalışanların bulaşıcı hastalık taşıyıcılığı yönüyle belli periyotlarda kendilerini muayene ettirerek sıhhi rapor alma mecburiyetlerinin bulunması" hükmüne istinaden, portör muayene çizelgelerine TC Kimlik Numaraları da kaydedilerek düzenlenen listelerin, SGK'ya manuel ya da bilgisayar ortamında gönderilebilmesi sağlanmıştır.
Portör muayenesi ilk defa işe başlamadan önce yapıldığı gibi, çalışma sırasında belli periyotlarda da yapılmaktadır. İlk defa işe başlamak için yapılan portör muayenelerinden sonra fiilen çalışmaya başlanmadığı durumlar da olabilmektedir. Ayrıca bazen de, işçi portör muayenesi yaptırılan işyerlerinin adını bilerek yanlış vermekte ve bundan haberi olmayan bir işyerine de ceza uygulanabilmektedir.
Esasen portör muayene raporları için sorgulama yapılırken, portör muayenelerinin yapıldığı tarihler dikkate alınarak sorgulama yapılması esas olmakla birlikte, işe başlamadan önce portör muayenesinin yapıldığı ve aradan belli bir süre geçtikten sonra çalışmaya başlandığı hususunun da dikkate alınması gerektiği SGK genelgesi ile duyurulmuştur.
Portör muayene tarihi ile işe giriş tarihi arasında bir aydan fazla bir süre olması durumunda ise, kişinin kayıtlı olduğu tespit edilmekle birlikte, gerçek işe başlama tarihinin tespiti için işverenle yazışma yoluna gidileceği öngörülmüştür.
Ancak SGK müdürlükleri yazışma yaparak vakit kaybetmek yerine, kendisini hakim yerine koyup hemen para cezasını kesip gönderiyor. Tabi hemen SGK sistemine borç olarak kaydedildiği için beş puan indiriminden de yararlandırılmıyor. Yahu, bu ne hukuksuzluk. Para cezası hemen tahakkuk edip, sisteme borç girilebilir mi? Önce tahakkuk ettirip işverene tebliğ edilmesi, 15 günlük itiraz süresi geçtikten ve kesinleştikten sonra ancak sisteme borç olarak girilebilmesi mümkün. Daha itirazını bile almadan, bırakın itirazı işverene tebliğ dahi edilmeden deli dumrul cezalarını borç kaydediyorlar.
Allah aşkına, şu SGK'da her daire başkanlığına hukuktan anlayan, en azından hukukun temel kavramlarını okumuş şube müdürleri görevlendirin de bu kadar hukuksuzluk olmasın.
İşte bir yanda kayıtdışı ile mücadele edelim derken, öbür yanda haksız yere işverenlere para cezaları ve bir yıllık beş puan prim indirimi yasağı getirilmekte, ayrıca çalışmayan bir kişiye hizmet verilmektedir. Yani, SGK bir yanda iyiniyetli olarak portör muayenesi yaptırıp sigortasız çalıştırılan kişilerin yakalayarak kaş yapmak isterken, öbür yanda da iş başvurusu yapıp evraklarını tamamlamak için işyerinden ayrılan ve bu arada portör muayenesini de yaptırıp çalışmaktan vazgeçen kişilerin fiilen çalışmaya başlamadıkları için işe girişleri yapılmadığından dolayı bir dünya para cezası uygulanıp, işverenlerin gözünü çıkartıyor.
Burada hem kayıtdışını önlemek ve hem de haksız yere ceza uygulamamak isteniyorsa bazı emniyet subapları getirilmelidir. Kişinin daha önce portör raporu alıp, aynı işyeri için yeniden portör raporu alınacaksa bu kayıtdışı çalıştırılmaya karine olabileceği gibi, portör raporlarının posta ile işverene gönderilmesi de bir diğer önleyici uygulama olabilir.
Portör raporlarıyla ilgili yukarıda belirttiğimiz üzere SGK uygulama değişikliğine giderek portör muayenesi yaptıran kişilerin çalışmadıklarının işveren tarafından beyan edilmesi halinde (SGK tarafından aksine tespit yoksa) işveren beyanına itibar edilmelidir.
Yoksa SGK'nın haksız ve hukuksuz olarak uyguladığı deli dumrul cezalar can yakmaya devam edip esnafı, tüccarı mağdur edecek.
SGK'nın bu şekilde çok sayıda hatalı ve yanlış uygulaması var. Ancak köşemiz bugünlük ancak bu kadarına izin veriyor. Yeri ve zamanı geldiğinde şüphesiz hepsini yazacağız. Özellikle işe giriş bildirgesi verilip ertesi gün çalışmaya gelmeyenlerden doğan mağduriyeti de haftaya yazacağız.
