İşçinin iş sözleşmesinin işçi veya işveren tarafından haklı bir neden (derhal fesih) olmaksızın feshedilebilmesi için, işverenin işçiye işyerindeki kıdemine göre, ya belli bir süre önceden bildirimde bulunması ya da bu süreye ait ücretin diğer tarafa peşin olarak ödemesi gerekmektedir. Bu düzenlemeye ihbar süresi ve ihbar tazminatı denilmektedir.
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirim üzerine;
İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta,
İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta,
İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta,
İşi üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta, geçmesi üzerine iş sözleşmesi feshedilmiş olur. Belirtilen bu süreler asgari olup taraflar arasında yapılacak sözleşmeler ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabiliyor.
Söz konusu bildirim (ihbar) süreleri hem işçiye hem de işverene tanınmıştır. Bu nedenle bildirim sürelerine uyulmadan iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda işçi veya işverenin ihbar tazminatı isteme hakları doğmaktadır. İstifa ederek işten ayrılan işçi de bildirim ürelerine uymakla yükümlüdür. İşten istifa ederek ayrılan işçi, bildirim ürelerine uymadan iş sözleşmesini feshederse, ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır.
İhbarın hesaplanması
İhbar tazminatı hesaplanırken işçiye ödenen giydirilmiş brüt aylık ücretinin günlük tutarı veya iş sözleşmesiyle belirlenen hakedişe esas günlük giydirilmiş brüt tutar dikkate alınır. Giydirilmiş brüt ücretten kasıt işçiye verilen ikramiye, prim, yakacak yardımı vb… tutarlardır. Yani ihbar tazminatının hesaplanmasında işçinin temel günlük ücretine ilaveten sağlanmış bulunan para ve parayla ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.
İhbar tazminatı ödenmesinde, işçinin işyerindeki kıdemine uygun bildirim süresi ölçüt alınarak en son alınan brüt kazançları üzerinden hesaplanacaktır. İhbar tazminatı hesaplamasında bir hafta, 7 gün olarak dikkate alınacaktır.
İşçinin, giydirilmiş ücreti üzerinden hesaplama yapıldığından bazı durumlarda (özellikle yüksek ücretli) işçiye ödenecek ihbar tazminatı kıdem tazminatından fazla hesaplanabilmektedir. İhbar tazminatı üzerinde işçinin yıllık kümülatif gelir vergisi matrahının hangi tevkifat dilimine giriyorsa, bu tevkifat oranı üzerinde gelir vergisi ve yine brüt kazanç üzerinde yüzde 0.66 oranında damga vergisi kesintisi yapılır. İhbar tazminatından hem Gelir Vergisi ve hem de damga vergisi hesaplanacak ve kesilecektir. Ancak ihbar tazminatından SGK primi kesilmeyecektir.
İhbar tazminatında tavan yok
İhbar tazminatı, işçinin fesih bildirimi süresine ilişkin gün sayısı ile kıdem tazminatına esas tutulan (giydirilmiş) bir günlük ücretinin çarpılması suretiyle hesaplanacaktır. İhbar tazminatında, kıdem tazminatında olduğu gibi herhangi bir tavan tutar uygulaması yoktur.
Tazminatın ödenmemesi
İhbar tazminatının süresinde ödenmemesi halinde, mahkemece faize hükmedilmektedir. Mahkeme, ihbar ve diğer işçilik hakları için temerrüt tarihinden veya temerrüdün ispat edilememesi halinde davanın açıldığı tarihten itibaren kanuni faize hükmetmektedir.
