En fazla dört aya kadar olmak üzere çalıştırılmadığı süreye ilişkin ödenecek tutar açık bir şekilde ücret olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle, bu tutar üzerinden gelir vergisi ve binde 6 oranında damga vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir.
4857 sayılı Kanunun 21. maddesine göre, mahkemenin veya özel hakemin yapılan feshi geçersiz bulması, dolayısıyla işçinin işe iadesine karar vermesi durumunda, işveren karar tarihinden itibaren bir ay içinde işçiyi işe başlatmak zorundadır. İşveren işçiyi öngörülen süre içinde işe başlatmaz ise, işçiye tazminat ödemekle yükümlü olacaktır. Bu tazminat, iş sözleşmesinin sona erdirilmesi ve işverenin işçiyi işe başlatmama sebepleri göz önünde tutularak, en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında olmak üzere, mahkeme veya özel hakem tarafından takdir edilecektir. Bu tazminatın çıplak ücret üzerinden hesaplanması gerekmektedir.
İşçinin işe iadesi için kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvurmuş olması koşuluyla;
1) İşçinin işe başlatılması,
2) İşçinin istemesine rağmen işe başlatılmaması,
Hallerinde, işçiye çalıştırılmadığı süre için ödenen en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarından iş kazaları ve meslek hastalıkları ile işsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere tüm sigorta kolları üzerinden prime tabi tutulacak ve bu süreler hizmetten sayılacak ve SGK’na prim belgeleri verilecektir.
Diğer taraftan, işverenin usulüne uygun davetine rağmen işçinin Kanunda öngörülen bir ay içerisinde işe başlamaması halinde, fesih işlemi geçerli olacağından prim belgesi verme ve prim ödeme yükümlülüğü de olmayacaktır.
İşe başlatmama tazminatında SGK primi
SGK idaresi doğru bir yorum yaparak, işe başlatmayan işverence işçiye ödenen ve mahkeme veya özel hakemce belirlenen en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki tazminatın ceza niteliğinde olması nedeniyle sigorta primine tabi tutulmaması gerektiği yönünde uygulama yapmıştır.
İşe başlatmama tazminatında vergi
İşe başlatmama halinde ödenen bu tazminattan gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği hep sorun olarak karşımıza çıkmaktaydı.
Sevgili Şükrü KIZILOT hoca, 15 Ağustos 2007 tarihli ve “İşe başlatılmayan işçiden sineğin yağı” başlıklı köşe yazısında, işe başlatılmayan işçiye ödenen “4 – 8 aylık tazminatın vergisi” için “sineğin yağını çıkarmak” deyimini kullanmıştı.
Gerçekten de, yargının tüm kararlarına karşın maliye idaresi işe başlatılmayan işçiye ödenen 4-8 aylık ücret tutarındaki işe başlatmama tazminatından vergi kesilmesi yönünde uzun bir süre direnmişti.
5904 sayılı “Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 3 Temmuz 2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Torba kanunla Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklikle işe başlatmama tazminatında yaşanan sorunlar çözüldü.
Yapılan düzenleme ile; 25 (1). maddede yer alan “ve işsizlik sebepleriyle verilen tazminat” ibaresi “ve işsizlik sebepleriyle (işe başlatmama tazminatı dahil) verilen tazminat” şeklinde değiştirilmiştir.
Yapılan bu düzenleme ile işe başlatmayan işverence işçiye ödenen ve mahkeme veya özel hakemce belirlenen en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki tazminattan gelir vergisi kesilmeyecek.
5904 sayılı Kanuna eklenen geçici 77. madde ile “Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlerle ilgili olarak 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 21. maddesi uyarınca işverenlerce işçiye ödenen işe başlatmama tazminatları, damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tabi tutulmaz. Anılan dönemlere ilişkin işe başlatmama tazminatı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulan mükelleflerin; tarha yetkili vergi dairelerine başvurmaları ve dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri şartıyla 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun düzeltmeye ilişkin hükümleri uyarınca tahsil edilen gelir vergisinin red ve iade işlemleri yapılır. Bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esası belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.” hükmü ile de geriye dönük süreler için de vergi kesilmeyeceği ve iade işlemlerinin yapılacağı hükme bağlanmıştır.
İşe başlatmama tazminatında damga vergisi
İşçiyi öngörülen süre içinde işe başlatmaması halinde ödemekle yükümlü olduğu en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki tazminattan binde 6 oranında damga vergisinin kesilmesi gerekmektedir.
