Hâfız Süleyman Turgut Efendi, Yozgat’ın Yenicami-i şerif mahallesinde 1886’yılında dünyaya geldi. Babası Derelizâde Mehmet Ragıp Efendi’dir. Bozlak ve türkülerini taş plaklara okumuştur. Başta döneminin moda türü olan gazel olmak üzere, klasik Türk müziği formunda şarkılar ve ayrıca ince-sazla icra edilen türkü formunda Anadolu şehir müziği örneklerinden oluşan çok sayıda taş plak yapmıştır.
1930’lu yıllarda doldurduğu bu taş plaklarda yer alan Yozgat yöresine ait türkü ve bozlaklar ile yöre mahalli musikisini ilk defa taş plaklara okuyan kişi unvanını almıştır. Sesi ve sedasıyla ünü yayılmış plakları oldukça ilgi toplamıştır.
Atatürk’ün öğretmenlerle sohbeti sırasında Fakıbeyli Köyü muallimi Hafız Süleyman Dereli Efendiyi de Gazi’ye takdim eder. Atatürk, Hafız Efendi, bir asr-ı şerif okuyunuz da dinleyelim der. Süleyman Efendi hay hay diyerek Kıyamet suresini okur. Okuma bittikten sonra Atatürk, sesiniz ve kıraatınız fevkalade, tebrik ederim ancak okuduğunuz ayet-i kerimelerin manasını da verirsiniz Cenab-ı hakkın bize ne buyurduğunu öğreniriz der.
Süleyman Efendi, beni mazur görünüz, ben hoca değilim sadece hafızım der. Bunun üzerine Atatürk evvelce okuduğu ayet-i kerimeleri tekrar okumasını ister. O okurken Atatürk de ayet-i kerimelerin teker teker mealini verir ve tefsir yapar.
Derlenip bir araya getirilen altı gazel, beş türkü, iki bozlak, bir şarkı ve bir de divan formunda albümü bulunmaktadır. “Hasta düştüm bi-mecalim Bafra’da” sözleriyle başlayan Turnalar Bozlağı ise, yine yöresel bozlak tavrında ünlü bir eseridir.
Buna bağlı olarak okunan Turna konulu ezgi, plağın üzerinde “halay” adıyla verilmesine rağmen, aslında bir semah havasıdır.
“Kapının Önünde Taş Ben Olaydım” adlı türkü ise “Havuzun Başında Açmasın Güller” sözleriyle başlayan Yozgat türküsünün bir varyantıdır. Albümde yer alan eserlerden en dikkat çekeni ise, “Ateşim yanmadan tütünüm tüter” sözleriyle başlayan meşhur Yozgat Sürmelisi’dir. “Bir Selam Gönderdim Canan Eline” Bozlağıda oldukça meşhurdur.
Hafız Süleyman’ın, Hayriye Derviş ile beraber seslendirdiği bu eser, yaklaşık aynı yıllarda Hadiye Hanım tarafından taş plağa okunan bir başka Yozgat Sürmelisi ile birlikte, Sürmeli çeşitlemelerinin en eski ve otantik örneklerindendir.
Hafızlığının yanı sıra bozlak türü türküleriyle ünlenmiş değerli bir hemşehrimizdir.Sesi sedası ve taş plakları ile gönüllere dokunmuştur.
Kurtuluş Savaşı komutanı olan Mustafa Kemal Atatürk’ün de takdirini kazanmıştır. Rahmetle yad ediyoruz.
(Kaynak: Bayram Bilge Tokel)
