İş Kanunu’na göre, toplu işçi çıkarılmasında bazı hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Öncelikle işçi sayısının 20 ve üzerinde olduğu işyerlerinde toplu işçi çıkarımı söz konusu olup, bu sayıdan az işçi çalıştırıldığı takdirde toplu işçi çıkartılması hükümleri uygulanmaz. Yani, toplu işçi çıkarmadan bahsedebilmek için öncelikle işyerinde en az 20 iş-çinin çalıştırılması gereklidir.
İşyerindeki işçi sayısı;
a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işine 17’nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
İşveren, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne bildirmesi gerekmektedir.
İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili il müdürlüğüne bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.
Önemli bir hususta işveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.
Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.
Yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.
Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.
İlgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne bildirim yapılmaması fesih işlemini hükümsüz kılar. Ancak Yargıtay 9 Hukuk Dairesi’nin 29.01.2007 Tarihli, 2016/29843 Esas ve 2007/1029 Sayılı Kararı özetle, “Toplu işten çıkarma kuralına uymama, iş sözleşmesinin feshini geçersiz kılmaz. Bu yükümlülüğe uymamanın yaptırımı idari para cezasıdır.” denilmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu, “fesih bildirimleri işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur” (Md. 29/6) hükmüne yer vermektedir.
İşçilerin 17. maddeye dayanılarak yapılacak iş sözleşmesi fesihlerinde uyulması gereken fesih bildirim süreleri (ihbar önelleri), il müdürlüğüne otuz gün önceden yapılan bildirim süresi içinde işlemeyecek, otuz günlük sürenin sonundan itibaren işlemeye başlayacaktır.
Bundan dolayı, işçilerin kıdemleri de ya bildirim süresine (ihbar öneline) ait ücretin peşin ödenmesi halinde otuzuncu günün sonu itibariyle veya bildirim süresinin (ihbar önelinin) iş arama izinli kullandırılması halinde önel sonu itibariyle hesaplanarak ödenecektir.
Diğer bir deyişle, otuz günlük sürenin bitiminden itibaren fesih bildiriminin süresi işlemeye başlayacak veya bildirim süresine ait ücret peşin ödenmek şartıyla sözleşme sona erdirilebilecektir.
Yapılacak Bildirimde Bulunması Gereken Hususlar
İşverenin yapacağı bildirimde birtakım hususların bulunması gereklidir. Bunlar;
* İşçi çıkarmanın sebepleri,
* Bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile
* İşe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerdir.
