Öksürük ve balgama yol açan pek çok hastalık vardır ama şikâyetleriniz küçük yaştan itibaren başlamışsa akla ilk gelmesi gereken hastalık bronşektazidir. Bronşektazi bronşların duvarlarında harabiyet ve genişleme ile karakterize bir hastalıktır. En sık rastlanan sebebi çocukluk çağında geçirilen kızamık ve boğmacadır. Ayrıca, bronşlara kaçan yabancı cisimler, lenf bezi büyümeleri, akciğer tümörleri, zehirli gazların solunması, tüberküloz ve iyi tedavi edilmemiş zatürreeler de bronşektaziye yol açabilirler. Bronşektazi bazen de doğuştan bulunabilir.
Belirtileri
Hastalık, bu harap olmuş ve genişlemiş bronşlarda tekrarlayan iltihaplanmalarla kendini belli eder. Belirtiler, bronşektazinin yaygınlığına ve akciğerde bulundukları yere göre farklılık gösterir. Mesela, tüberküloza bağlı bronşektaziler daha çok üst loblarda yer alır, kuru öksürük ve zaman zaman kanamalara neden olur. Buna karşılık, alt loblardaki bronşektaziler, öksürük ve bol miktarda cerahatli balgam ile birliktedir.
Bronşektazili hastalar özellikle sabah uyandıklarında öksürerek aşırı miktarda (1-2 su bardağı dolusu kadar olabilir) balgam çıkarırlar. Bu tablo “hasta sabah tuvaletini yapıyor” diye tanımlanır. Balgam ara sıra kanlı olabileceği gibi, bazen de hastalar bir anda aşırı miktarda kan kusabilirler. Bu durum çok tehlikeli olup bronş cidarlarındaki damarlardan birinin yırtılmasına bağlıdır.
Balgamın çok kötü bir kokusu olması anaerob (oksijensiz ortamda üreyen) mikropların etken olduğunun bir işaretidir. Derhal anaeroblara etkili uygun antibiyotik tedavisine başlanmazsa akciğer absesi gelişebilir. Bronşlardaki enfeksiyonların sık sık tekrar etmesi ve iyi tedavi edilmemesi ateş, halsizlik, iştahsızlık, genel durum bozukluğu, kilo kaybı gibi belirtilere de yol açar. Bronşektazi yaygın olarak her iki akciğerde de varsa eforda nefes darlığı da görülür.
Tanı için neler yapılmalı?
Birçok hastada tipik klinik bulgular nedeniyle tanı çok kolay olabilir. İyi bir hasta sorgulaması ve muayene ile önemli ipuçları elde edilir. Akciğer röntgeninde bronşektaziyi düşündüren dolaylı bulgular olabilir. Kesin tanı için eskiden bronkografi yapılırdı. Bu yöntem, hastanın solunum yollarına ince bir sonda konarak bunun içinden özel bir kontrast maddenin verilmesiyle uygulanır. Bu kontrast maddeyle doldurulan bronşların çeşitli pozisyonlarda filmleri çekilir. Bronkografi yapan için de hasta için de biraz zahmetli bir işlemdir.
Son yıllarda, bilgisayarlı tomografi ile de bronkografidekine yakın sonuçlar alınabileceği anlaşıldığından, bronkografi günümüzde özel durumlar dışında pek kullanılmaz olmuştur. Tümör veya yabancı cisimden kuşku duyulan durumlarda bronkoskopi de yapılmalıdır.
Bronşektazinin kesin tedavisi var mıdır?
Bronşektazinin kesin tedavisi, hastalıklı kısmın cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Bu girişim, bronşektazinin akciğerlerin sadece belli bir bölümünde bulunduğu ve kalacak akciğer dokusunun sağlam olması durumunda yapılabilir. Bunun için de cerrahi girişim düşünülen her hastanın mutlaka bronkografi ile değerlendirilmesi gerekir. Bronşektazi yaygın ise cerrahi tedavi söz konusu değildir.
Bronşektazinin ilaçla tedavisi:
Bronşektazi tedavisinde amaç enfeksiyonların oluşumunun önlenmesi ve meydana gelen enfeksiyonların da uygun antibiyotiklerle iyileştirilmesidir. Bronşektazili hastalar her yıl ekim ayında grip aşısı ve bir kereye mahsus da pnömokok aşısı olmalıdırlar. Antibiyotik seçiminde, balgamın boyanarak mikroskop altında incelenmesi iyi bir yol göstericidir. Tedavi süresi 10 günden az olmamalıdır.
Antibiyotiklerle beraber balgam sulandırıcı ve söktürücü ilaçlar da verilebilir. Bol sıvı içilmesi, solunan havanın nemlendirilmesi de yararlıdır. Bronşektazi tedavisinde fizyoterapi yöntemlerinin de büyük önemi vardır. Hastaya bronşektazinin bulunduğu yere göre pozisyon verilip (örneğin, alt lobda bronşektazisi olan hastalar yataklarının kenarlarında baş aşağı sarkıtılıp) göğüs duvarına küçük darbeler vurarak zor çıkan, yapışkan balgamın atılması sağlanmış olur.
