Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından kreş açılması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
İşverenler bu şekilde kreş açarak bu yükümlülüğünü yerine getirebilecekleri gibi, bir kreşle anlaşma sağlayarak da bu yükümlülüğü yerine getirmiş kabul edilebilirler. Ayrıca, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Kreş açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır. Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasında çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir.
İşverenler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde açtıkları kreşlerle ilgili bilgi ve belgeleri, açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne gönderirler.
Kreşlerde her 10 çocuk için bir kadın çocuk bakıcısı bulundurulur. Çocuk bakıcılarından en az birinin Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri mesleklerden olması zorunludur. Yurtlarda, her 20 çocuk için bir çocuk bakıcısı ile Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri meslek mensubu eleman bulundurulur. Bu personel dışında, işverence gerekli görüldüğü takdirde, sosyal hizmet uzmanı, beslenme uzmanı ve psikolog, Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü mezunlarıyla müzik, güzel sanatlar ve spor dalında ihtisas sahibi elemanlar görevlendirilebilir. Yurtlarda 0-24 aylık, 25-48 aylık ve 49-66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur.
Kreşlerde, çocukların ihtiyaçlarına göre gerekli besinler, kahvaltıları ve yemekleri verilir. Yemek listeleri ve tamamlayıcı beslenmenin düzenlenmesinde işyeri hekiminin görüşleri alınır.
Kreş açma yükümlülüğü kapsamına giren işyerlerinde, yükümlülüğün yerine getirilmediğinin tespit edildiği tarihten itibaren her ay için idari para cezası uygulanacaktır. Ceza miktarı ise 2018 yılında yeniden değerleme oranında (%14,47) arttırılmış oldu. Buna göre kreş açmamanın cezası, az tehlikeli işyerleri için 2 bin 317 TL, tehlikeli 3 bin 90, çok tehlikeli işyerleri için 4 bin 635 TL oldu.
Esasen, kreş işletmenin profesyonel bir hizmet olduğu, hele hele fabrika ve üretim yerlerinde kreş açılmasının çocukların sağlıkları açısından doğru olmadığı, 150 kadın sayısı sınırının kadın istihdamını olumsuz yönde etkilediği değerlendirildiğinde, iş mevzuatında yer alan bu yükümlülüğün yeniden gözden geçirilmesi gerektiği açıktır.
Kreş açma yükümlülüğünün, belediyelerin sosyal sorumlulukları kapsamında değerlendirilerek belediyeler üzerinden veya vergisel bazı teşvikler sağlanarak özel sektörün desteklenmesi ve kreş hizmetinin düşük ücretlerle verilmesi sağlanmalıdır.
