Ülkemizde yasal düzenlemelerle pozitif ayrımcılık yapılan engelliler için belli şartlar sağlandığında erken emeklilik imkanı sağlanmaktadır. Ancak her engelli raporu olan, malulen ya da engelli vergi indirimi ile sağlanan haklardan yararlanamaz. Hem diğer koşulların sağlanması ve hem de ayrıca rapor içeriğinin ve engel oranının usule uygun olması gerekir.
Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi mevzuatımızda engelli olarak tanımlanmaktadır.
Bir kimsenin yine engelli sayılabilmesi için, tüm vücut fonksiyon kaybının en az yüzde kırk olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekmektedir.
Çok sıkça karıştırılan bir husus ise erken emeklilik imkanı sağlayan engelli vergi indirim belgesi ile engelli raporudur.
Engelli raporu, kişinin engelli olduğunu gösteren belgeyi, engelli vergi indirim belgesi ise kişinin yaşadığı engel durumundan kaynaklı olarak, kişiye sağlanan vergi indirim yazısını ifade etmektedir. Örneğin bir kimsenin, engelli sayılabilmesi ve işverenlerin bu kişiyi engelli kontenjanından istihdamı için vergi indirim belgesi gerekmez. Ancak kişinin vergi indirimi ya da engelli şartlarından emekli olabilmesi için vergi indirim yazısı gerekir.
Bir kimseye ait engel oranı, sağlık kurulunca eski adıyla ‘Özür Oranları Cetvelinde’ bulunan engel oranlarına göre yüzde (%) olarak belirlenir.
Bu durum sağlık kurulu raporunun ilgili bölümünde rakam ve yazı ile belirtilir. Bu cetvelde adı geçmeyen hastalık ve engeller ile bunlara ait engel oranları, fonksiyon kayıplarına göre sağlık kurulunca değerlendirilerek belirlenir.
Birden fazla engel durumu oluşması hali
Birden fazla hastalığı veya engeli bulunanların, engel oranları ‘Özür Oranları Cetvelinde’ aksi durumlar belirtilmedikçe balthazard formülü adı verilen özel bir formül ile hesaplanır.
Balthazard formülü kişinin engel oranı belirlenirken birden fazla engeli olanlar için kullanılan hesaplama şeklini ifade etmektedir.
Balthazard formülü aşağıdaki şekilde uygulanır:
Engel oranları ayrı ayrı tespit edilir.
Bu oranlar en yükseğinden başlanarak sıraya konulur.
En yüksek oran, engellinin tüm vücut fonksiyonunun tamamını gösteren %100’den çıkarılır.
Bu çıkarmada kalan miktar, sırada ikinci gelen engel oranı ile çarpılır. Çarpımın 100’e bölünmesinden çıkan rakam en yüksek özür oranına eklenir; böylece, birinci ve ikinci rahatsızlıkların özür oranı bulunmuş olur.
Engel ikiden fazla ise, birinci ve ikinci rahatsızlıkların engel oranı birinci sıraya ve üçüncü sıradaki özür oranı ise ikinci sıraya alınarak formül tekrarlanır.
60 yaşın üzerindekilerde hesaplanan özürlülük oranına balthazard formülü ile %10 eklenerek kişinin engel oranı bulunur.
Bu formülün uygulandığı çok fazla bilinmediğinden, sağlık kurulu raporu alındığında ortaya çıkan hastalıklar tek tek toplanarak sonuca gidilmeye çalışılmakta ve sağlık kuruluna sıklıkla itiraz edilebilmektedir. Bu formülün uygulanışını aşağıdaki şekilde örneklendirmek uygun olacaktır.
Örneğin iki fonksiyon kaybının % 35 ve % 20 olduğu bir kişi düşünelim. Bu durumda hesaplama;
1. Adım; engel oranları 35 ve 20 olarak tespit edilmiştir.
2. Adım; 35 ve 20 engel oranları ayrı ayrı sıraya koyulmuştur.
3. Adım; En yüksek olan 35 engel oranı, 100’ den çıkartılır. 100-35= 65
4. Adım; üçüncü adımda ortaya çıkan 65 rakamı 2. Engel oranı olan 20 ile çarpılır. 1300. Bu sayı 100’ e bölünür = 13. İlk engel oranı 35 olduğuna göre; 35+13=48 engel oranı bulunmuş olur.
